Η ώρα της κάλπης για την Τουρκία

Γράφει η Μαίρη Βαρζακάκου, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Αναντίρρητα, οι εγχώριες εθνικές εκλογές μεταβάλλουν τόσο το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον ενός κράτους όσο μετατοπίζουν και τις ισορροπίες ισχύος στο διεθνές σύστημα, καθώς η ανάδειξη νέων κυβερνήσεων συνεπάγεται την εφαρμογή νέας πολιτικής κατεύθυνσης σε εγχώριο και διακρατικό επίπεδο.

Για τον παραπάνω λόγο κρίνεται σκόπιμο να αναλυθούν οι απερχόμενες τουρκικές εκλογές στις 24 Ιουνίου του τρέχοντος έτους αναφορικά με τις στρατηγικές επιλογές των υποψηφίων και την αλλαγή του πολιτικού συστήματος στην Τουρκία, έτσι όπως αυτό διαμορφώνεται μετά το περσινό δημοψήφισμα.

Τι αλλάζει στο τουρκικό πολιτικό σύστημα
Η πρώτη μεταβολή έγκειται στη μετάβαση από την κοινοβουλευτική δημοκρατία στο προεδρικό πολιτικό σύστημα, γεγονός το οποίο αυτομάτως ενισχύει τις αρμοδιότητες του προέδρου και εν γένει την εκτελεστική εξουσία. Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος μετά το εκλογικό αποτέλεσμα του Ιουνίου καθίσταται αρμόδιος για την εφαρμογή του νόμου, για την προετοιμασία του κρατικού προϋπολογισμού καθώς και για το διορισμό αλλά και την παύση υπουργών, ανώτατων δικαστικών και αξιωματικών. Ο μετασχηματισμός του κοινοβουλίου και η κήρυξη της χώρας σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης, γεγονός που υπαγορεύει την κατάλυση εξουσιών και βασικών δικαιωμάτων των πολιτών συμπληρώνουν τα νέα ενισχυμένα καθήκοντα του τούρκου προέδρου.

Αριθμητικά το κοινοβούλιο πλέον θα απαριθμεί εξακόσια μέλη, ενώ ταυτόχρονα για τη διεξαγωγή κοινοβουλευτικού έλεγχου μέσω έρευνας του ανώτατου δικαστηρίου απαιτούνται 360 ψήφοι. Σε περίπτωση επιθυμίας αποπομπής υπόθεσης σχετικής με  τον πρόεδρο στη δικαστική εξουσία, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη και ψήφος 400 βουλευτών. Ταυτόχρονα, παρατηρείται η παράταση της προεδρικής θητείας σε πενταετή με δικαίωμα ανανέωσης για μία φόρα. Ωστόσο, νομοθετικά στο δικαίωμα επανεκλογής στο αξίωμα προστίθενται ακόμη τρία χρόνια σε περίπτωση κήρυξης πρόωρων εκλογών πριν από τη λήξη της δεύτερης θητείας του εκάστοτε προέδρου.

Υπάρχον διαμορφωμένο πολιτικό σκηνικό

Αναμφίβολα, ο κύριος πρωταγωνιστής των τελευταίων δεκαέξι ετών στην πολιτική πραγματικότητα της Τουρκίας είναι ο Tayip Erdogan. Μάλιστα, μετά την ίδρυση του AKP, κατάφερε να απαδειχθεί νικητής κατά τις εκλογικές αναμετρήσεις του 2002, 2007,2011 και 2015. Σ’αυτές έλαβε αντίστοιχα το 34,3%, το 46,6%,49,8% και το 40,9% των συνολικών ψήφων.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση προξενεί η ταυτόχρονη διεξαγωγή προεδρικών και βουλευτικών εκλογών καθώς και η διαμορφωμένη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η οικονομική δυσπραγία που χαρακτηρίζει την χώρα και αποτυπώνεται εναργέστερα με το διψήφιο ποσοστό πληθωρισμού, το δημόσιο έλλειμμα καθώς και η πτώση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου πάνω από το 10%, θα αποτελέσει παράγοντα ανάδειξης υποψηφίων, ως των καλύτερων για την διαχείριση της παρούσας κατάστασης. Επιπλέον, η στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των Κούρδων στο Αφρίν της βόρειας Συρίας φαίνεται να αύξησε τον τουρκικό εθνικισμό, ενισχύοντας κατά αυτόν τον τρόπο την εκλογική βάση του AKP. Ενδέχεται μάλιστα ο παραπάνω λόγος να ώθησε τον Erdogan στην πρόωρη διεξαγωγή εκλογών κατά έναν χρόνο, προς ελαχιστοποίηση του πολιτικού κόστους καθώς και διατήρησης των ένθερμων υποστηρικτών του.

Στρατηγικές επιλογές υποψηφίων

Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έντονη ενασχόληση των χρηστών στα social media σχετική με το σχολιασμό της πρόσφατης δήλωσης του Tayip Erdogan : « Αν μια μέρα το έθνος μας πει Tamam (αρκετά), τότε θα κάνουμε στην άκρη». Μάλιστα, η φράση αυτή οδήγησε στη δημιουργία του κινήματος «Tamam» στο Tweeter, καθώς παρατηρείται η δυσαρέσκεια  2 εκατομμυρίων χρηστών, οι οποίοι δεν επιθυμούν πλέον το AKP στην εξουσία. Το σλόγκαν αυτό αποτέλεσε την αφορμή για την ένωση των κομμάτων της αντιπολίτευσης σε πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο. Συνεπώς,  η ανανεωμένη αντιπολίτευση ως ένα ενιαίο πλέον πολιτικό μόρφωμα συνιστά την μεγαλύτερη πρόκληση για τον Erdogan στις εκλογές του Ιουνίου.

Στις φετινές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές της Τουρκίας θα συμμετάσχουν δύο κύριες πολιτικές συμμαχίες. Η πρώτη είναι γνωστή ως People’s Alliance αποτελούμενη από το AKP , το MHP (Nationalist Movement Party) καθώς και το BBP (Great Unity Party) με βασικό στόχο την εξασφάλιση δεύτερης προεδρικής θητείας του Erdogan καθώς και την εξασφάλιση της απαραίτητης εσωτερικής πολιτικής νομιμοποίησης των πρακτικών του AKP, σε περίπτωση που δεν καταφέρει να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία μέσω της κατάκτησης του 50% των ψηφοφόρων στον πρώτο γύρο εκλογών. Στον αντίποδα βρίσκεται η Nations Alliance την οποία απαρτίζουν το CHP (Republican People’s Party), το Iyi (=Good) Party και οι Δημοκρατικοί (Democrats). Η τελευταία πολιτική ένωση καλείται να συγκεράσει διαφορετικές πολιτικές απόψεις και τρόπους ζωής, αποσκοπώντας στην αποδυνάμωση του AKP. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το ερώτημα σχετικά με το είδος της πολιτικής συμμαχίας που θα δημιουργηθεί μετεκλογικά καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη ταυτόχρονα οι καμπάνιες για τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Επιπλέον για πρώτη φορά στο χρονικό διάστημα μίας και παραπάνω δεκαετίας ενδέχεται η αντιπολίτευση να μειώσει ποσοστιαία τη μεγάλη διαφορά με το AKP. Η μόνη παράταξη που τέθηκε εκτός της συμμαχικής πλέον αντιπολίτευσης είναι το κουρδικό κόμμα HDP.

Αναφορικά με τις προεδρικές εκλογές οι  επικρατέστεροι υποψήφιοι είναι έξι: Recep Tayyip Erdogan, Muharrem Ince, Meran Aksener, Selahattin Demirtas, Temel Karamollaoglu καθώς και ο Dogu Perincek.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα κόμματα Ιyi, Saadet (μουσουλμανικό συντηρητικό κόμμα, από τους κόλπους του οποίου αναδείχθηκε ο Erdogan πριν την ένταξή του στο AKP) καθώς και το Vatan Party όφειλαν να εξασφαλίσουν εκατό χιλιάδες υπογραφές προκειμένου να συμμετάσχουν στις φετινές προεδρικές εκλογές. Ο κύριος αντίπαλος του Erdogan αναδεικνύεται ο Muharrem Ince, ο οποίος χαίρει της αποδοχής της τουρκικής κοινωνίας ως νομικός, προερχόμενος από τη δυτική επαρχεία της Yalova με κύριο πολιτικού του στόχο την αύξηση των εγχώριων οικονομικών μεγεθών. Ωστόσο, ο μοναδικός τρόπος ανάδειξης του Ince σε νικητή της επερχόμενης πολιτικής αναμέτρησης έγκειται στην προσέγγιση των Κούρδων ψηφοφόρων του HDP. Η πρόσφατη συνάντησή του με τον αρχηγό του HDP, Sezai Temelli επιβεβαιώνει την προαναφερόμενη στρατηγική.

Εξίσου ισχυρός αντίπαλός του Erdogan, αναδεικνύεται η Meran Aksener, η οποία ηγείται του κόμματος Iyi, κατορθώνοντας να διευρύνει την εκλογική της βάση μετά την πολιτική στροφή που πραγματοποίησε ο μέχρι πρότινος αντίπαλος του Erdogan σε ένθερμο υποστηρικτή του. Για τον παραπάνω λόγο, πραγματοποιήθηκε η μεταφορά δεκαπέντε βουλευτών προς το Iyi από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), προκείμενου να  εξασφαλιστεί η νόμιμη συμμετοχή του στις εκλογές, καθώς υπήρχε το ενδεχόμενο μη συμμετοχής του λόγω καθυστερημένης εγγραφής του, ως υποψήφιο, στο  τούρκικο εκλογικό μητρώο.

Εκτιμήσεις για το εκλογικό αποτέλεσμα

Αν και παραδοσιακά το AKP καταγραφεί σε συγκεκριμένες επαρχίες σταθερά ποσοστά υποστήριξης, το τελευταίο διάστημα έχει αποδυναμωθεί αισθητά, κυρίως λόγω της οικονομικής δυσπραγίας που χαρακτηρίζει την τουρκική οικονομία. Το εκλογικό τοπίο φαίνεται να θυμίζει εκείνο του 2002, χρονική περίοδο κατά την οποία τα κόμματα αδυνατούσαν να διαχειριστούν την οικονομική κρίση. Την αρνητική εικόνα του AKP συμπληρώνουν η μηχανική σχεδόν ρομποτική  ρητορικά αναπαραγωγή της πολιτικής γραμμής του Erdogan από τους βουλευτές του, γεγονός που περιόρισε  την εκλογική βάση του κατά τη διεξαγωγή του περσινού δημοψηφίσματος ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη. Παράλληλα, στις επικείμενες εκλογές της 24^ης Ιουνίου το AKP δε θα απολαύσει την υποστήριξη της τουρκικής διασποράς, η οποία το στηρίζει παραδοσιακά λόγω της απαγόρευσης έλευσης Τούρκων πολιτικών  στο εσωτερικών χωρών όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Γερμανία, χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά τουρκικής διασποράς. Μάλιστα, πέρσι στο δημοψήφισμα ο Erdogan κατάφερε να εξασφαλίσει την διεύρυνση των εξουσιών του μέσω του 59% της διασποράς που ψήφισαν υπέρ. Εν αντιθέσει στο εσωτερικό της Τουρκίας κατέλαβε μόνο το 51%. Μόνο η διασπορά της μουσουλμανικής μειονότητας της Βοσνίας Ερζεγοβίνης θα ταχθούν υπέρ του AKP, στα πλαίσια της «αμοιβαίας φιλίας και της αληθινής αδελφοσύνης» μεταξύ των δύο κρατών. Η διεθνής εικόνα της Τουρκίας, επίσης, φαίνεται να έχει ρηγματωθεί καθώς οι παρατηρητές του OSCE (Organisation for Security and Cooperation in Europe) κάνουν λόγο για εν γένει προώθηση του πολιτικού μηνύματος του Erdogan από τα μέσα ενημέρωσης.

Μια εξίσου σημαντική απειλή για το πολιτικό μέλλον του AKP αποτελεί η παρουσία του κουρδικό HDP (People’s Democratic Party), το τρίτο σε βουλευτές κόμμα στο τουρκικό κοινοβούλιο, που παρά την αρνητική συσχέτισή του και τις κατηγορίες σύμπραξης με το PKK (θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση στην Τουρκία), χαίρει της αποδοχής μεγάλης μερίδας του κουρδικού πληθυσμού στο νότιο τμήμα της χώρας. Φαίνεται, λοιπόν, πως στις δεκατέσσερις επαρχίες της τουρκικής επικράτειας η μάχη θα κριθεί μεταξύ του HDP και του κοινωνικού συντηρητισμού του AKP, αναφορικά με τους Κούρδους ψηφοφόρους. Μάλιστα, η επαρχία Take Diyarbakir, εκπροσωπεί τη μεγαλύτερη εθνοτική μειονότητα και εκλέγει 12 βουλευτές, υποστηρίζει στο 71% το HDP και μόλις στο 22% το AKP.

Τέλος, είναι πολύ πιθανό το ενδεχόμενο διεξαγωγής δεύτερου γύρου προεδρικών εκλογών καθώς οι ψήφοι φαίνεται ότι θα μοιραστούν στα μικρότερα κόμματα, καθιστώντας πολύ δύσκολη τη λήψη του 50% +1 από τους  προεδρικούς υποψηφίους στον πρώτο γύρο. Επίσης πολλά από τα μικρότερα κόμματα μπορεί να διευρύνουν την εκλογική τους βάση και ταυτόχρονα να αυξήσουν τα ποσοστά τους πέραν του 10% που παραδοσιακά καταλάμβαναν, λόγω της συμμετοχής τους στη Nations Alliance. Ωστόσο, ασχέτως των παραπάνω ο Erdogan αποτελεί έναν ισχυρό διεκδικητή του προεδρικού αξιώματος καθώς έχει μια σταθερή εκλογική βάση, η οποία  φανερά τον υποστηρίζει λόγω της αύξησης του βιοτικού της επιπέδου μετά την πρώτη εκλογική του νίκη σε εθνικές εκλογές το 2002.

 

ΠΗΓΕΣ

1. (2018). Turkish elections: Erdogan holds rally in Bosnia’s Sarajevo. https://www.aljazeera.com/news/europe/2018/05/turkish-elections-erdogan-hold-rally-sarajevo-180519215027987.html
2. (2018). How Erdogan Made Turkey’s Next Election Like No Other. https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-05-02/how-erdogan-made-turkey-s-next-election-like-no-other-quicktake
3. DAILY SABAH. (2018). Opposition parties agree to unite against People’s Alliance in upcoming Turkish elections. https://www.dailysabah.com/elections/2018/05/02/opposition-parties-agree-to-unite-against-peoples-alliance-in-upcoming-turkish-elections
4. (2018). After 15 Years, Is Turkey Saying “Enough” to Erdogan?. https://www.haaretz.com/opinion/.premium-after-15-years-is-turkey-saying-enough-to-erdogan-1.6074466
5. (2018). Turkish Elections 2018: The Kurdish gamble. http://www.intellinews.com/turkish-elections-2018-the-kurdish-gamble-141490/
6. (2018). Everything You Need to Know About the Turkish Elections. https://jacobinmag.com/2018/05/turkey-snap-elections-erdogan-aksener
7. (2018). Turkey“s Erdogan starts campaigning for snap June elections. https://www.reuters.com/article/us-turkey-election/turkeys-erdogan-starts-campaigning-for-snap-june-elections-idUSKBN1HZ0QG
8. The Guardian.(2018). Turkish opposition parties unite against Erdoğan in elections. https://www.theguardian.com/world/2018/may/02/turkish-opposition-parties-unite-against-erdogan-elections
9. The National. (2018). Can the mighty Erdogan be beaten in Turkey’s upcoming presidential elections?. https://www.thenational.ae/world/europe/can-the-mighty-erdogan-be-beaten-in-turkey-s-upcoming-presidential-elections-1.724791
10. (2018). Six candidates approved to contest Turkey’s presidential election. https://www.trtworld.com/turkey/six-candidates-approved-to-contest-turkey-s-presidential-election-17350