Ελληνικά
Γράφει η Μαριάννα Κουτέλα,Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Η Τουρκία είναι ένα κράτος το οποίο θα προσελκύει το ενδιαφέρον μας ενδεχομένως για πάντα, καθώς είναι ο πιο σημαντικός γείτονας της Ελλάδος λόγω του μεγέθους, της ιστορίας και φυσικά των διεκδικήσεών της σε Αιγαίο, Δυτική Θράκη και Κύπρο. Είναι όμως και μία χώρα τεράστιας διεθνούς γεωπολιτικής σημασίας, καθώς αποτελεί σημείο συνάντησης δύο ηπείρων, Ευρώπης και Ασίας. Η Τουρκία είναι μια χώρα με αρκετές αντιθέσεις: Είναι σημαντική σε γεωστρατηγικούς όρους, ανήκει στην ομάδα των είκοσι ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου (G-20), χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη αστική τάξη, αλλά και μια βαθιά τριτοκοσμική φτώχεια στην ανατολή. Η Τουρκία είναι μια σχετικά νέα χώρα (παρά το πλούσιο Οθωμανικό παρελθόν της), αφού ιδρύθηκε επίσημα το 1923. Ωστόσο, αν και χώρα ως επί το πλείστον μουσουλμανική, είναι ταυτόχρονα κοσμική αλλά και δυτικώς προσανατολισμένη (αν και εσχάτως ο τούρκος πρόεδρος Ερντογάν αμφισβητεί τον δυτικό της προσανατολισμό).
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η τουρκική πραγματικότητα μοιάζει με το ποτήρι που άλλος θα έβλεπε μισογεμάτο και άλλος μισοάδειο. Όμως, εκείνο που έχει σημασία είναι η πορεία που πραγματοποίησε η χώρα αυτή τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, καθώς μετά από μία περίοδο αδύναμης διακυβέρνησης, η Τουρκία παρά τα σημερινά έντονα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει κατόρθωσε να ενταχθεί στο κλαμπ των είκοσι ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου. Στο πρόσωπο του Ταγίπ Ερντογάν και του Ισλαμικού κόμματος AKP, ο τουρκικός λαός βλέπει ένα χαρισματικό ηγέτη. Ο Ερντογάν, σαν ένας “σύγχρονος Μουσταφά Κεμάλ”, έχει καθορίσει την ιστορία της Τουρκίας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Η οικονομία και τα δημόσια οικονομικά βελτιώθηκαν, μειώθηκε ο πληθωρισμός και ήταν πλέον εφικτή μια ανάπτυξη με ρυθμούς 6-7% ετησίως. Εξίσου σημαντικές είναι και οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις και η συνταγματική αναθεώρηση που σαν αποτέλεσμα είχαν τον περιορισμό της εξουσίας των ενόπλων δυνάμεων και την ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων των μειονοτήτων (τουλάχιστον μέχρι την ρήξη του Ερντογάν με τους Κούρδους το 2015).
Σήμερα η Τουρκία είναι μια ταχέως ανελισσόμενη οικονομική δύναμη. Καταβάλει σοβαρές προσπάθειες για να αναδειχθεί στο επίκεντρο των οικονομικών εξελίξεων και αποσκοπεί στη γιγάντωση της εγχώριας οικονομίας της μέσω επιχειρηματικών συνεργασιών της με διάφορες χώρες. Επιπλέον είναι σε θέση να διαπραγματεύεται επί ίσοις όροις με τα υπόλοιπα κράτη της ομάδας των G-20. Η Τουρκία επίσης συμμετέχει στο σύνολο σχεδόν των διεθνών οργανισμών και στις εργασίες τους, παρεμβαίνει και προβάλλει τις απόψεις της. Εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διεθνή νομιμοποίηση της Τουρκίας έχει αναλάβει και η τουρκική διασπορά η οποία συμβάλει στη βελτίωση της διεθνούς εικόνας της.
Οι στόχοι της τουρκικής κυβέρνησης χαρακτηρίζονται από το μεγαλοϊδεατισμό του τούρκου προέδρου που γίνεται εμφανής από το σχέδιο 2023. Το σχέδιο αυτό συνδέεται με την συμπλήρωση 100 ετών από τη Συνθήκη της Λωζάνης και την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Έτσι, η Τουρκία φιλοδοξεί έως τότε να είναι μια από τις 10 πιο ισχυρές οικονομίες του κόσμου, σύμφωνα με δήλωση του τούρκου προέδρου. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, οι επιδιώξεις της Tουρκίας χαρακτηρίζονται από το σύνθημα: «παγκόσμιος γεωστρατηγικός παίκτης, περιφερειακή υπερδύναμη». Έτσι, σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, η Τουρκία μέχρι το 2023 θα πρέπει να έχει άμεση άποψη για όλα τα παγκόσμια θέματα, γι’ αυτό το λόγο επεκτείνει τις διεθνείς αντιπροσωπείες της.
Τέλος, κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας η Ευρώπη παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς το ισχυρότερο κίνητρο των μεταρρυθμίσεων που λαμβάνουν χώρα οφείλεται στην προοπτική της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία, επιθυμεί μέχρι το 2023 να γίνει πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γι’ αυτό και η τουρκική εξωτερική πολιτική ενδέχεται να κινηθεί σε ενταξιακούς ρυθμούς κατά τα επόμενα χρόνια. Όμως αυτό θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο γιατί η τουρκική κυβέρνηση θα πρέπει να κρατήσει ικανοποιημένους αφενός σε εξωτερικό επίπεδο τους Ευρωπαίους και αφετέρου σε εσωτερικό επίπεδο τους Ισλαμιστές και εθνικιστές, οι οποίοι αισθάνονται δυσπιστία απέναντι στην Ευρώπη. Τροχοπέδη στην ένωση αυτή αποτελεί επίσης το γεγονός ότι για να καταστεί αυτή δυνατή, θα πρέπει να επέλθει επίλυση του Κυπριακού σε συνεννόηση με τους Ελληνοκύπριους, άρα και περιθωριοποίηση του ακραίου τουρκικού εθνικισμού στο εσωτερικό.
Συμπερασματικά, η Τουρκία υπήρξε ανέκαθεν ένα αναθεωρητικό κράτος, ένα κράτος δηλαδή, το οποίο εξωτερικά ασκεί επεκτατική πολιτική έναντι των γειτόνων του, αλλά και δρα με μοναδικό σκοπό το εθνικό συμφέρον αλλάζοντας στρατόπεδα και συμμαχίες κατά το δοκούν, ενώ παράλληλα επιδιώκει την εξόντωση κάθε εθνοτικής μειονότητας στο εσωτερικό με σκοπό την ανάδειξη μόνο της τουρκικής φυλής (π.χ γενοκτονία Ποντίων, Αρμενίων, διωγμοί κατά του ελληνικού στοιχείου αλλά και διαρκής προσπάθεια για εξάλειψη των Κούρδων). Είναι λοιπόν φανερό, ότι η Τουρκία καταβάλει μεγάλες προσπάθειες ώστε να καταστεί περιφερειακή υπερδύναμη, και οι παρακάτω κινήσεις της μπορούν να τη χαρακτηρίσουν ως μια τέτοια:
- Η συνεχής αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεων
- Η προώθηση της διεθνούς περιφερειακής συνεργασίας
- Η διασφάλιση των τουρκικών συμφερόντων, ακόμα και με την παραβίαση των συμφερόντων των άλλων κρατών
- Η καθιέρωσή της ως ισοτίμου συνομιλητή με παγκόσμιους δρώντες
- Η ανάληψη του ρόλου του μεσολαβητή στην ευρύτερη περιοχή της
Όμως, αν και με βάση τα παραπάνω δεδομένα φαίνεται μια αξιόλογη προσπάθεια επίτευξης του στόχου ανάδειξής της ως περιφερειακής υπερδύναμης, ίσως ένας τέτοιος χαρακτηρισμός είναι πρώιμος και βεβιασμένος, καθώς η Τουρκία δεν έχει συντριπτική υπεροχή έναντι όλων των άλλων χωρών στην περιοχή, μεταξύ των οποίων τις ΗΠΑ, την Ρωσία και την Κίνα, το Ισραήλ με την κατοχή πυρηνικών, το Ιράν με τη στρατιωτική δύναμη και την πιθανή πυρηνικοποίηση και τέλος την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία εξακολουθεί να αποτελεί υπολογίσιμη δύναμη κυρίως στον οικονομικό τομέα.
Βιβλιογραφία
Δημήτρης Καιρίδης, Lenore G. Martin, «Ο ρόλος και η θέση της Τουρκίας στον κόσμο, σύγχρονη πραγματικότητα και μελλοντικές προκλήσεις», εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2006
Bozarslan, Hamit, «Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας: Από την επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι σήμερα», εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2008
Lewis, Bernard, «Η ανάδυση της σύγχρονης Τουρκίας», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2001-2002
Online πηγές
Άγγελος Μ. Συρίγος, «Ταγίπ Ερντογάν: τα σχέδια 2023, 2053 και 2071» http://www.kathimerini.gr/885471/article/epikairothta/politikh/tagip-erntogan-ta-sxedia-2023-2053-kai-2071