Ελληνικά
Γράφει Ειδικός Συνεργάτης του ΚΕΔΙΣΑ
Μετά την υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών αρκετοί ήταν αυτοί που αναρωτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και τον δημόσιο διάλογο εν γένει, τι κερδίζουν οι Σκοπιανοί και τι χάνουμε ως Ελλάδα. Τι σημασία έχει πλέον το Μακεδονικό Ζήτημα σε σχέση με τα όσα περνά η χώρα τα τελευταία χρόνια; Θα βελτιωθεί τόσο σημαντικά η ζωή μας εάν κερδίσουμε την «μάχη» με τους Σκοπιανούς;
Το κείμενο δεν φιλοδοξεί να αντιπαραβάλλει τα θετικά και τα αρνητικά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αυτά άλλωστε έχουν περιγραφεί και εξαντληθεί από πλήθος αρθρογράφων και ειδικών. Σκοπός είναι να καταδειχθεί η σημασία της ιστορικής αλήθειας γύρω από το Μακεδονικό ως πυλώνα ισχύος για το Ελληνικό κράτος και εντέλει ως εφαλτηρίου για ανάπτυξη και υπέρβαση της κρίσης μακροπρόθεσμα.
Στις διεθνείς σχέσεις οι στόχοι των κρατών «εξαργυρώνονται» μέσω της ισχύος τους. Ο τρόπος «ξοδέματος» ισχύος ονομάζεται Στρατηγική. Η ισχύς αποτελείται από απτούς-υλικούς συντελεστές (π.χ. στρατός, ορυκτοί πόροι, δημογραφία, κλπ) και άυλους. Στους τελευταίους περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η εσωτερική συνοχή, το σύστημα διακυβέρνησης και οι πολιτισμικές αντιλήψεις. Πρωτεύων στόχος των κρατών είναι η επιβίωση τους, δηλαδή η συνέχιση της κυριαρχίας τους σε συγκεκριμένη έκταση και επί συγκεκριμένου πληθυσμού[1].
Με άλλα λόγια, οι άυλοι συντελεστές ισχύος είναι αυτοί που καθορίζουν κατά μια έννοια τον βαθμό στον οποίον αξιοποιούνται οι υλικοί συντελεστές. Για παράδειγμα, σε ένα κράτος που σπαράσσεται από εσωτερικές συγκρούσεις είναι πολύ δύσκολο να αξιοποιηθούν όλοι οι οικονομικοί πόροι του ή το σύνολο του ενεργού πληθυσμού για την προαγωγή του γενικού επιπέδου ευημερίας. Άρα η διαθέσιμη ισχύς του, θα είναι υποπολλαπλάσια εκείνης που υπό ευνοϊκές συνθήκες θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. Τρανό παράδειγμα τα κράτη που σήμερα σπαράσσονται από εσωτερικές συγκρούσεις, καταπιέσεις μειονοτήτων, κλπ (π.χ. Σομαλία, Μιανμάρ, κλπ).
Γιατί συνιστά το «μακεδονικό» ιδεολόγημα άυλο συντελεστή ισχύος για την ΠΓΔΜ; Διότι αποτελεί το μέσο με το οποίο επιχειρείται αφενός η επίτευξη ομοιογένειας των κατοίκων της χώρας, και αφετέρου η πολιτική νομιμοποίηση με την οποία αυτή κυβερνάται.
Γιατί η Μακεδονία, και η αλήθεια της ελληνικότητας της, συνιστούν άυλο συντελεστή ισχύος για την Ελλάδα;
- Διότι είναι ιστορικά αποδεδειγμένη τόσο η ελληνικότητα των αρχαίων Μακεδόνων, όσο και των συγχρόνων μέσω της ιστορικής τους συμμετοχής στα Ελληνικά δρώμενα (παρά την παρουσία άλλων λαών στην περιοχή). Συνεπώς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ελληνικής ιδιοπροσωπίας, η υπαγωγή της στην ελληνική επικράτεια θεωρείται αυτονόητη από όλους τους Έλληνες και συντελεί στην πολιτική νομιμοποίηση των εκάστοτε κυβερνώντων και την εθνική ομόνοια.
- Διότι συνιστά μέρος του μεγέθους «Ελλάδα» στον τομέα της Ήπιας Ισχύος και της Πολιτιστικής Διπλωματίας, δηλαδή την «ελκυστικότητα» μιας χώρας και του πολιτισμού της ως μέσο επίτευξης των συμφερόντων της. Στον Ελληνικό Πολιτισμό, προσωπικότητες όπως ο Μ. Αλέξανδρος, ο Κύριλλος με τον Μεθόδιο, ο Γρηγόριος Παλαμάς, και τόποι όπως η Πέλλα, οι Φίλιπποι και το Άγιο Όρος έχουν καίρια συνεισφορά… δηλαδή, με όρους Δημόσιας Διπλωματίας, η διαχρονική συμβολή της Μακεδονίας και των κατοίκων της στο “nation- branding” της Ελλάδας είναι καίρια.
- Το σημείο συνάντησης Ήπιας Ισχύος και Οικονομικής Επιστήμης ονομάζεται branding, δηλαδή την ταυτότητα ενός προϊόντος που το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα, προκαλώντας στον καταναλωτή αντίστοιχους συνειρμούς και συναισθήματα[2]. Σε συνάφεια με το «branding» έχουμε και τα Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και τα σήματα Προστατευόμενων Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ). Μέχρι στιγμής τα προϊόντα με τον επιθετικό προσδιορισμό «Μακεδονικός» που καταναλώνονται σε ξένες αγορές, είναι συνυφασμένα με την Ελλάδα (π.χ. Μακεδονικός Οίνος, Μακεδονικός Χαλβάς, κλπ). Συνεπώς η ελληνικότητα της Μακεδονίας προσφέρει στην Ελλάδα ένα επιπλέον δυνητικό οικονομικό όφελος μέσω των «branding», ΠΟΠ και ΠΓΕ.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητό το πλαίσιο στο οποίο υπογράφεται η Συμφωνία των Πρεσπών, ας φανταστούμε τις θέσεις των Σκοπίων ως ένα κύτταρο. Στον πυρήνα του βρίσκεται το “μακεδονικό” ιδεολόγημα, δηλαδή η θέση ότι υπάρχει ένα διακριτό μακεδονικό έθνος με δική του ιστορία και ταυτότητα, το οποίο διαθέτει πληθυσμούς οι οποίοι καταπιέζονται από τα γειτονικά κράτη στα οποία διαβιούν (Ελλάδα)… Η “περιφέρεια” του “κυττάρου” δεν είναι άλλη από τις δηλώσεις της Συμφωνίας για ιστορική κληρονομιά, erga omnes, τροποποιήσεις του Συντάγματος για απάλειψη των αλυτρωτικών αναφορών, κλπ.
Η αντίστοιχη Ελληνική θέση, έχει στον πυρήνα της την ιστορικά τεκμηριωμένη αλήθεια για την ελληνικότητα της Μακεδονίας, την συνακόλουθη κατάρριψη του σκοπιανού «μακεδονικού» ιδεολογήματος και την παρούσα θέση του Ελληνικού κράτους ως μέλους διεθνών οργανισμών (Ε.Ε., ΝΑΤΟ). Η «περιφέρεια» είναι τα «όργανα» με τα οποία θα μπορούσαμε να πιέσουμε τους Σκοπιανούς να απεμπολήσουν τα όποια αλυτρωτικά οράματα τους και να οικοδομήσουν μαζί μας μια ειλικρινή σχέση καλής γειτονίας. Αυτά είναι η συνεργασία σε θέματα άμυνας και γενικότερης τεχνογνωσίας που καλύπτονται από τα άρθρα 9-18 της Συμφωνίας των Πρεσπών, καθώς και η βοήθεια για την εισδοχή στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.
Στη Συμφωνία των Πρεσπών λοιπόν, η Ελλάδα αναγνωρίζει “μακεδονική” ιθαγένεια και η “μακεδονική” γλώσσα (άρθρο 1,παρ.3). Δηλαδή ένα ιστορικό ψεύδος κατά της, το οποίο είναι και ο «σκληρός πυρήνας» του οικοδομήματος των Σκοπίων. Με αυτό χάνει έναν άυλο συντελεστή ισχύος με συνέπειες στην πολιτική νομιμοποίηση, την εισαγωγή διαιρετικών τομών στην Ελληνική κοινωνία μέσω των οργανώσεων που κάνουν λόγο για «μακεδονική μειονότητα», την ήπια ισχύ εν γένει, το μέγεθος πολιτιστικής διπλωματίας, το nation-branding που κομίζει ο Ελληνισμός, καθώς και την δυνατότητα οικονομικής ανάπτυξης των προϊόντων της περιοχής (branding, ΠΟΠ, ΠΓΕ). Επίσης, η Ελλάδα απεμπολεί έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς πίεσης στις έως τώρα διαπραγματεύσεις της που είναι η παρεμπόδιση εισόδου της ΠΓΔΜ σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα παίρνει την άρση κάποιων δευτερευουσών ζητημάτων όπως το erga omnes και η αναγνώριση της αρχαιοελληνική κληρονομιάς (την οποία ουδέποτε αμφισβήτησαν αφού ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος δεν υπήρξαν ποτέ Έλληνες σύμφωνα με αυτούς), κ.α., τα οποία είναι μικρού νοήματος από τη στιγμή που το βασικότερο σημείο διαμάχης, το «μακεδονικό» ιδεολόγημα, μένει ανέπαφο. Και όντας η “γεννήτρια” του προβλήματος δεν θα σταματήσει να παράγει καινούργια ζητήματα έως ότου αδρανοποιηθεί…
Η όλη διαμάχη θα πρέπει να ιδωθεί και από ένα περιφερειακό πρίσμα, αυτό των Βαλκανίων ως πεδίου επιρροής Ε.Ε.(Γερμανίας), ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας. Οι ΗΠΑ είναι μάλλον αδιάφορες εφόσον η πλειονότητα των Βαλκανίων (πλην της ευμενούς ουδέτερου Σερβίας) είναι εντός του ΝΑΤΟ. Παρόλα αυτά δεν θα έβλεπαν με κακό μάτι μια συμφωνία επίλυσης. Ένα έργο πνοής το οποίο μελετάται στην περιοχή, είναι ο πλωτός διάδρομος μεταξύ των ποταμών Αξιού- Μοράβα. Στο έργο έχουν επενδύσει η Γερμανία, η Ρωσία, η Σερβία και η Κίνα προκειμένου να ενισχύσουν το θαλάσσιο εμπόριο τους. Οι πληροφορίες για την βιωσιμότητα του και τον μεταφερόμενο όγκο εμπορίου, μέχρι στιγμής είναι αποθαρρυντικές, αλλά το εγχείρημα σύνδεσης της Κ. Ευρώπης με το Αιγαίο παραμένει ένας στόχος που θα μπορούσε να υλοποιηθεί και με άλλα μέσα, όπως π.χ. μια σιδηροδρομική γραμμή. Μια εύκολα χειραγωγίσιμη (με ανθρωπιστικό μανδύα) “μακεδονική” μειονότητα σε νευραλγικά σημεία αυτής της εμπορικής σύνδεσης δεν θα αποτελούσε εν δυνάμει εστία κινδύνων;;; Επιπλέον, είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι ο λόγος δημιουργίας του κράτους των Σκοπίων ήταν η φιλοδοξία του Τίτο για έξοδο στο Αιγαίο[3]. Άρα το «μακεδονικό» έθνος δεν ήταν τίποτα άλλο από το «εργαλείο» που «μπέρδευε» την αρχαία Μακεδονία με την ομώνυμη οθωμανική επαρχία (που αποτελούνταν από τρία βιλαέτια)[4] για την προώθηση εδαφικών διεκδικήσεων. Ποιες είναι ο εγγυήσεις που παρέχονται στην Ελλάδα ότι δεν θα βρεθεί ένας άλλος «Τίτο» για να «προστατεύσει» τους «μακεδόνες»;;; Η χηρεύσασα αυτή θέση ενδεχομένως να έχει κάποιον «μνηστήρα» τουρκικής προέλευσης αν αναλογιστεί κανείς την «οθωμανική σημειολογία» που χρησιμοποιεί ο τέως μέντορας του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής:
«Η ζώνη που εξικνείται βορειοδυτικά και μέσω του άξονα Μπίχατς- Κεντρική Βοσνία-Ανατολική Βοσνία-Σαντζάκ-Κόσοβο-Αλβανία-«Μακεδονία»-Κιρτζαλί- Δυτική Θράκη…έχει για την Τουρκία χαρακτήρα ζωτικής αρτηρίας για τη βαλκανική γεωπολιτική και τον γεωπολιτισμό της.[5]»
Θα αναρωτηθούν ορισμένοι γιατί προεξοφλείται η εχθρότητα των κατοίκων του γειτονικού κρατιδίου απέναντι στην Ελλάδα. Μα γιατί ακριβώς το “μακεδονικό” ιδεολόγημα ως σημείο αναγωγής του “ανήκειν” δαιμονοποιεί την Ελλάδα στα μάτια τους ως εχθρό, σφετεριστή της ιστορίας τους και καταπιεστή των «μακεδόνων» που ζουν στα εδάφη της! Σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχολόγο Abraham Maslow[6], οι ανάγκες των ανθρώπων διακρίνονται σε πέντε (5) επίπεδα, η (μερική ή ολική) κάλυψη των οποίων επιτρέπει στο άτομο να “ανεβαίνει” επίπεδο. Το τρίτο από αυτά είναι η αίσθηση του “ανήκειν”, δηλαδή η παρέα, η οικογένεια, η κοινωνία, το έθνος, κλπ. Ειδικά όταν ερχόμαστε στο τελευταίο, στην περίπτωση της ΠΓΔΜ αυτή ακριβώς η αίσθηση καταλαμβάνεται από το “μακεδονικό” ιδεολόγημα εδώ και σχεδόν 70 χρόνια. Προς ποια κατεύθυνση άραγε αναμένουν κάποιοι να οδηγηθεί η πλειοψηφία των κατοίκων της ΠΓΔΜ με την πρώτη ευνοϊκή συγκυρία;
Υπάρχει μια τραγικότητα στο όλο θέμα. Το γεγονός ότι μια ομάδα ανθρώπων χρησιμοποιεί για την εθνική της αυτοπραγμάτωση ένα ιστορικό ψεύδος, το οποίο θεωρεί ως απόλυτη αλήθεια τα τελευταία 70 χρόνια. Συγκρούονται δηλαδή δυο αντίρροπες δυνάμεις: η ιστορική αλήθεια με την αυτοδιάθεση πάνω σε ένα ιστορικό ψέμα. Πρόκειται για μια μάχη ιδεών. Και εδώ δεν ξεχωρίζει ο ισχυρός από τον αδύνατο…
Η μόνη βιώσιμη συμφωνία θα ήταν μια sui generis εφαρμογή της Αρχής της Ευθυδικίας κατά το Διεθνές Δίκαιο. Όπως ακριβώς η Μακεδονία συνιστά μια επαρχία με την δική της τοπική ταυτότητα για την Ελλάδα, έτσι να ισχύσει και για τα Σκόπια. Το «μακεδονικό» ιδεολόγημα να «διολισθήσει» σε τοπική ταυτότητα χωρίς ίχνος ιστορικού ψέματος και μισαλλοδοξίας για τα γειτονικά κράτη. Αυτή θα ήταν μια αμοιβαία επωφελής συμφωνία που θα οδηγούσε στην σταθερότητα της περιοχής. Με τις Πρέσπες επιτυγχάνεται το αντίθετο…
Και τα ερωτήματα παραμένουν βασανιστικά: Γιατί η Ελλάδα να συναινέσει σε ένα ιστορικό ψεύδος; Γιατί να διακινδυνεύσει την απώλεια ενός άυλου συντελεστή ισχύος; Γιατί να θέσει σε κίνδυνο την εδαφική της ακεραιότητα; Γιατί να μην επιδιώξει μια βιώσιμη λύση στη βάση της Αρχής της Ευθυδικίας (δυο διακριτές τοπικές ταυτότητες); Η απάντηση της Ιστορίας θα είναι αμείλικτη…
Σημειώσεις
[1]Bull H., 2007, Η Άναρχη Κοινωνία: Μελέτη της Τάξης στην Παγκόσμια Πολιτική, μτφ. Στροίκου Η., γ’ έκδοση, εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα, σελ.45
[2] http://www.epixeiro.gr/article/2218
[3] Roudometof V., 2002,Collective Memory, National Identity and Ethnic Conflict: Greece, Bulgaria and the Macedonian Question, Praeger Publishers, Westport CT,σελ.62-63
[4] Κουζινόπουλος, 2008, Τα Παρασκήνια του Μακεδονικού Ζητήματος, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, σελ.30
[5] Νταβούτογλου Α., 2010, Το Στρατηγικό Βάθος, εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα, σελ.477-478
[6] Maslow A., 2011, Κίνητρα και Προσωπικότητα, εκδόσεις Αιώρα, Αθήνα