Η συμμετοχή των παιδιών στις Ένοπλες Συγκρούσεις - ΚΕΔΙΣΑ

Γράφει η Ειρήνη Κοζάνη, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Τα παιδιά, για αιώνες, εμπλέκονταν και χρησιμοποιούνταν σε στρατιωτικές εκστρατείες και επιχειρήσεις. Τις περισσότερες φορές για μεταφορά τροφίμων και για την κάλυψη των αναγκών του στρατού (στήσιμο σκηνών, καθάρισμα αλόγων, μεταφορές μηνυμάτων κ.α. ), υπήρχαν όμως και περιπτώσεις όπου ανήλικοι πολεμούσαν στο πεδίο της μάχης. Μία, όμως , από τις πιο θλιβερές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών είναι πως ο αριθμός των παιδιών που γίνονται στρατιώτες, σε εμπόλεμες ζώνες, παρόλο που έχει αναγνωριστεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ως μία από τις έξι σοβαρότερες παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, εξακολουθεί να είναι μεγάλος. Σήμερα, σε 20 χώρες που μαστίζονται από ένοπλες συγκρούσεις όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Σομαλία, το Νότιο Σουδάν, η Νιγηρία, η Αραβική Δημοκρατία της Συρίας και η Υεμένη, μεταξύ άλλων, υπάρχουν επαληθευμένες περιπτώσεις στρατολόγησης και χρήσης παιδιών.
Πολλοί λόγοι οδηγούν στην συμμετοχή των παιδιών σε ένοπλες ομάδες. Η απαγωγή, για παράδειγμα, είναι πολύ συχνό φαινόμενο και ένα σημαντικό ποσοστό ανηλίκων στρατιωτών είναι αποτέλεσμα αυτής. Στρατιωτικές ομάδες, όπως η LNA στην Λιβύη κατηγορούνται συστηματικά για εισβολή σε σπίτια με σκοπό την βίαιη αρπαγή παιδιών για να στελεχώσουν τις στρατιωτικές (και μη) επιχειρήσεις τους. Μία τακτική , παρόμοια με την απαγωγή, των ομάδων αυτών είναι οι απειλές, ο εξαναγκασμός και η χειραγώγηση νέων με σκοπό την ένταξή αυτών στα ένοπλα σώματά τους. Παρ’ όλα αυτά , δυστυχώς, παρατηρείται και η μαζική εθελοντική συμμετοχή παιδιών σε οργανωμένες στρατιωτικές ομάδες. Τα παιδιά αυτά άλλες φορές καθοδηγούμενα από την φτώχεια με την ελπίδα να εξασφαλίσουν ένα επιπλέον εισόδημα στις οικογένειές τους, από την ανάγκη για επιβίωση και προστασία των κοινοτήτων τους ή ακόμα επειδή κατακλύζονται από συναισθήματα θυμού και ζητούν εκδίκηση, φτάνουν σε σημείο να ζητούν αυτοβούλως να γίνουν στρατιώτες ή και βοηθοί στο πλευρό αντάρτικων κινημάτων. Εν τέλει, όμως, με όποιον τρόπο και αν αποκτήσουν την ιδιότητα του στρατιώτη, η στρατολόγηση και η χρήση τους αποτελεί παραβίαση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού και του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.
Απορίας άξιο, είναι για ποιο λόγο ένα στρατιωτικό κίνημα ή ομάδα να επιθυμεί σε τόσο μεγάλο βαθμό και να επιδιώκει με κάθε τρόπο την ένταξη παιδιών στο δυναμικό του. Ένας λόγος είναι η διαδομένη χρήση του ελαφρύ οπλισμού. Στο παρελθόν, η τοποθέτηση παιδιών στις πρώτες γραμμές δεν ήταν αποτελεσματική, καθώς τα όπλα που χρησιμοποιούνταν ήταν βαριά και δύσκολα στη χρήση τους. Θα μπορούσαν φυσικά να χρησιμοποιήσουν μαχαίρια ή άλλα μικρότερα όπλα αλλά η απόδοση ενός μικρού παιδιού σε αυτή την περίπτωση δεν θα συγκρίνονταν με εκείνη ενός ενήλικα. Με την κατασκευή όμως όπλων, όπως το αμερικανικό M-16 ή το σοβιετικής καταγωγής AK-47 (γνωστό και ως καλάσνικωφ), τα δεδομένα άλλαξαν, καθώς είναι τόσο ελαφριά και εύχρηστα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και από ένα 10χρονο παιδί. Επίσης, οι ανήλικοι έχουν και άλλα πλεονεκτήματα ως μάχιμοι. Ένα παιδί είναι πιο εύκολο να εκφοβιστεί και να αναγκαστεί να ακολουθήσει εντολές κατά γράμμα σε σχέση με έναν ενήλικα που μπορεί να λιποτακτήσει και να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης ή να πράξει κατά βούληση. Επιπλέον, οι ανάγκες ενός παιδιού είναι διαφορετικές από εκείνες μεγαλύτερων σε ηλικία στρατιωτών, όσον αφορά την διατροφή, την ένδυση και λοιπά, επομένως η συντήρηση παιδιών είναι φθηνότερη λαμβάνοντας υπόψιν και το γεγονός ότι δεν θα απαιτήσουν μισθό ή άλλες παροχές. Τέλος, οι νεαροί στρατιώτες θεωρούνται ακόμα «άνθρωποι υπό κατασκευή» , δεν έχουν διαμορφώσει, δηλαδή, τον χαρακτήρα τους και δεν έχουν υιοθετήσει ηθικές αξίες, γεγονός που τους καθιστά εύπλαστους και χειραγωγήσιμους αφού το μόνο που επιζητούν είναι η προστασία και η καθοδήγηση.
Σημαντικό επίσης, είναι να αναλυθούν και οι λόγοι που προαναφέρθηκαν ως προς το γιατί ένα παιδί να συμμετάσχει εθελοντικά σε ένοπλες συρράξεις και σε στρατιωτικές μη κρατικές ομάδες. Σε πολλές χώρες, όπου οι συρράξεις είναι συνεχόμενες και εκτεταμένες ακόμη και για παραπάνω από μία δεκαετία ( Κολομβία, Συρία, Ιράκ-Ιράν), τα παιδιά έχουν συνηθίσει σε αυτόν τον τρόπο ζωής, πολλά ακόμη γεννιούνται μέσα σε εμπόλεμο περιβάλλον, με αποτέλεσμα να θεωρούν την κατάσταση αυτή μόνιμη και φυσιολογική. Έχοντας αυτό το σκεπτικό, η συμμετοχή στον στρατό είναι μονόδρομος για εκείνα. Τα μικρά παιδιά φοβισμένα, κουρασμένα , απομονωμένα και σε πολλές περιπτώσεις ορφανά αποζητούν ένα υποκατάστατο των γονιών τους και του σπιτιού τους και έτσι η ένταξη σε ένοπλες δυνάμεις για αυτά αποτελεί ένα είδος καταφυγίου, μία λύτρωση, ιδίως αν βιώνουν και ενδοοικογενειακή βία. Ένα δέλεαρ, επίσης, για τους ανήλικους είναι η αμοιβή που προσφέρουν τα μέλη των στρατιωτικών ομάδων είτε με τη μορφή χρημάτων (μισθός, εφάπαξ χρηματικό ποσό), ναρκωτικών ουσιών καθώς και αλκοόλ είτε με την μορφή ηθικής επιβράβευσης ( αναγνώριση από τους διοικητές, μετάβαση σε ανώτερο στρατιωτικό αξίωμα, στρατιωτική ταυτότητα). Μία έρευνα σχετικά με την στρατολόγηση στην Κολομβία, για παράδειγμα, αποκάλυψε ότι πολλά παιδιά εντάχθηκαν εθελοντικά στις Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC) εξαιτίας της φτώχειας, της ανεργίας, της εκδίκησης, της προστασίας από επιθέσεις αντίπαλων ομάδων και της γοητείας του στρατιωτικού τρόπου ζωής.
Κλείνοντας, τα παιδιά μόλις παραλαμβάνονται από τους στρατιώτες υποβάλλονται σε μία διαδικασία «μύησης» στη ζωή ενός μαχητή. Μερικές από αυτές τις κατηχήσεις είναι βάναυσες καθώς περιλαμβάνουν εκτεταμένη σωματική κακοποίηση των παιδιών και βασανισμό ενώ τα αναγκάζουν να εκτελέσουν ακόμα και συγγενείς τους ( RUF στη Σιέρα Λεόνε) ώστε να εξοικειωθούν με τη βία και την δολοφονία. Οργανισμοί όπως η UNICEF, αγωνίζονται για πολλές δεκαετίες με σκοπό την προστασία των ανηλίκων και την εξάλειψη του φαινομένου της στρατολόγησης παιδιών , στα οποία στερείται η ελευθερία, το παιχνίδι, η εκπαίδευση, η μόρφωση, η φροντίδα και η αθωότητα που χαρακτηρίζει το νεαρό της ηλικίας τους, και καλούν όλον τον κόσμο να συμμετάσχει στη δράση της.

ΠΗΓΕΣ