Η Στρατηγική Σχέση Ιράν και Αρμενίας

Γράφει ο Τζωρτζ Μενεσιάν, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

 

Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, μετά την απομόνωσή της από την Δύση έχει απομείνει με έναν μικρό αριθμό συμμάχων, με τους οποίους έχει αναπτύξει σημαντικές εταιρικές αλλά και στρατηγικές σχέσεις. Η εξωτερική πολιτική του Ιράν επικεντρώνεται στις όμορες περιοχές της χώρας, στις οποίες υπάρχουν σημαντικές πολιτικές και γεωστρατηγικές εξελίξεις. Μία από τι περιοχές αυτές είναι και ο Καύκασος και εκεί το Ιράν διαθέτει έναν μικρό αλλά σημαντικό σύμμαχο, την Αρμενία.

Το Ιράν έχει χτίσει μια στρατηγική σχέση με την Αρμενία, ήδη από την ανεξαρτητοποίησή της το 1991. Κατά την διάρκεια του πολέμου του Ναγκόρνο Καραμπάχ το Ιράν στήριξε έμμεσα την Αρμενία και μέχρι σήμερα υποστηρίζει την επιβίωση της[1]. Το Ιράν παρά το γεγονός ότι είναι υπέρ της διατήρησης του status quo στην περιοχή, καθώς διαθέτει διάφορες εθνικές μειονότητες με αλυτρωτικές τάσεις στις ακριτικές του περιοχές, δεν στήριξε ενεργά το σιιτικό Αζερμπαϊτζάν. Αυτό οφείλεται σε τρεις βασικούς λόγους: Πρώτον, Τεχεράνη και Μπακού έχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα στην Κασπία Θάλασσα, αναφορικά με την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Δεύτερον, στο βόρειο κομμάτι του Ιράν κατοικεί μια πολυπληθής αζερική μειονότητα[2] κάτι που ανησυχεί την ιρανική ηγεσία λόγω της εθνικιστικής πολιτικής που χρησιμοποιεί το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν στο εσωτερικό της χώρας. Τρίτον και σημαντικότερο, το Αζερμπαϊτζάν έχει αναπτύξει σχέσεις με τους δύο από τους σημαντικότερους στρατηγικούς αντιπάλους του Ιράν, με τις ΗΠΑ[3]  και το Ισραήλ[4].

Επομένως, το Ιράν προτιμά να ενισχύσει τον αντίπαλο του Αζερμπαϊτζάν, με τον οποίο έχει ούτως ή άλλως ιστορικά καλές σχέσεις και κοινά στρατηγικά συμφέροντα, παρά να υποστηρίζει ένα κράτος στο οποίο έχουν έμμεση ή άμεση παρουσία οι ΗΠΑ και το Ισραήλ. Με αφορμή την σύρραξη του Ναγκόρνο Καραμπάχ, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν κλείσει τα σύνορά τους με την Αρμενία , επομένως η σχέση με το Ιράν είναι ζωτική. Η συνεργασία που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στις δύο χώρες αφορά το εμπόριο, την ενεργειακή ασφάλεια και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς[5]. Παρά την απομόνωση του Ιράν από την Δύση μέσω των νέων κυρώσεων, η Αρμενία ως ο μικρότερος και πιο εξαρτημένος εταίρος, επιδιώκει την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών[6] κυρίως στον ενεργειακό τομέα [7].

Εξάλλου, πέρα από τα κοινά συμφέροντα η Αρμενία αποτελεί τον καταλληλότερο μεσολαβητή για την περαιτέρω προσέγγιση του Ιράν με την Ρωσία. Αυτή είναι, άλλωστε, η επιδίωξη της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης Πασινιάν στην Αρμενία, που συνεχίζει την εξωτερική πολιτική της προηγούμενης ηγεσίας, παρά τις μεταξύ τους διαφορές σε θέματα νομιμοποίησης, δημοκρατίας και πολιτικής εξουσίας. Έτσι, εδραιώνεται και η πάγια θέση της αρμενικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία, ρεαλιστικά, αποδέχεται την αδυναμία του μικρού κράτους να ενεργεί αυτοτελώς σε περιφερειακό επίπεδο και κατανοεί την ανάγκη της σύμπλευσης με το Ιράν, αλλά και με την Ρωσία, για την επιβίωσή του, καθώς και την συνέχιση της καλής σχέσης μεταξύ των δύο κύριων παικτών στον Καύκασο. Για αυτό η Αρμενία είχε αναλάβει δράσεις για την συνεργασία μεταξύ της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης και του Ιράν[8] που εντέλει οδήγησε σε μια συμφωνία για την δημιουργία της ελεύθερης εμπορικής ζώνης[9].

Συμπερασματικά, είναι σκόπιμη μια γενικότερη αποτίμηση της στρατηγικής σημασίας που έχει ο Καύκασος για το Ιράν, ώστε να κατανοηθεί και η πολιτική που ακολουθεί η Τεχεράνη στην περιοχής. Το Ιράν, λόγω της γεωγραφικής του εγγύτητας, δραστηριοποιείται στην περιοχή από αρχαιοτάτων χρόνων. Στην σύγχρονη εποχή, ιδιαίτερα μετά το 1979, ο Καύκασος και συγκεκριμένα η Υπερκαυκασία αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι για την ενεργειακή ασφάλεια του Ιράν, ενώ ταυτόχρονα η περιοχή ενισχύει την εξαγωγή ιρανικών προϊόντων και επενδύσεων. Ακόμη, η ύπαρξη της πολυπληθούς αζερικής μειονότητας στα σύνορα με την Υπερκαυκασία, όπου υπάρχει το Αζερμπαϊτζάν, προσθέτει έναν επιπλέον λόγο για την δραστηριοποίηση του Ιράν στην περιοχή[10].

 

Βιβλιογραφία:

1. Claude Moniquet & William Racimora, “The Armenian-Iran Relationship, Strategic implication for security in the South Caucasus Region”, European Strategic Intelligence & Security Center, January 17 2013. [Online at: http://www.esisc.org/upload/publications/analyses/the-armenian-iran-relationship/Armenian-Iran%20relationship.pdf ]
2. Ali M. Koknar, “Iranian Azeris: A Giant Minority”, The Washington Institute, June 6 2006. [ Online at: https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/iranian-azeris-a-giant-minority ]
3. Samuel Ramani, “Three reasons the S. won’t break with Azerbaijan over its violations of human rights and democratic freedoms”, The Washington Post, January 20 2016. [Online at: https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/01/20/3-reasons-the-u-s-wont-break-with-azerbaijan-over-its-violations-of-human-rights-and-democratic-freedoms/?noredirect=on&utm_term=.8ac5a111c9ae ]

4. Maayan Hoffman, “DRIVING A WEDGE BETWEEN ISRAEL AND AZERBAIJAN”, The Jerusalem Post, June 30 2018. [Online at: https://www.jpost.com/Opinion/Driving-a-wedge-between-Israel-and-Azerbaijan-561226 ]
5. Pashinian Says He Made “Clear” To S. That Armenia Will Maintain Ties With Iran”, Radio Free Europe/Radio Liberty, November 2 2018. [Online at: https://www.rferl.org/a/pashinian-says-made-clear-to-us-bolton-armenia-will-maintain-ties-with-iran/29578365.html ]
6. “Armenia set to import more gas from Iran”, PanArmenian Net, December 19 2018. [Online at: http://www.panarmenian.net/eng/news/263692/ ]
7. Armenia Ready to Act as Platform for Closer EEU – Iran Economic Relations”, Financial Tribune, October 22 2018. [Online at: https://financialtribune.com/articles/economy-domestic-economy/94637/armenia-ready-to-act-as-platform-for-closer-eeu-iran ]
8. “Eurasian Economic Union Finalizes FTZ Agreement With Iran”, Financial Tribune, December 7 2018. [Online at: https://financialtribune.com/articles/domestic-economy/95464/eurasian-economic-union-finalizes-ftz-agreement-with-iran ]
9. Shaffer, Brenda. “Iran’s Role in the South Caucasus and Caspian Region: Diverging Views of the S. and Europe.” In Iran and Its Neighbors: Diverging Views on a Strategic Region, SWP Berlin, July 2003. [Online at: https://www.belfercenter.org/sites/default/files/files/publication/shaffer.pdf ]