Η Σημασία της Νότιας Σινικής Θάλασσας για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού (Α΄ Μέρος: Η Κινεζική Στρατηγική)

Γράφει ο Τζώρτζ Μενεσιάν, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

 

Το 2013 ο πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Xi Jinping ανακοίνωσε το φιλόδοξο στρατηγικό σχέδιό του για τον νέο «Δρόμο του Μεταξιού», γνωστό και ως “Belt and Road Initiative”[1]. Αυτό το εγχείρημα, εφόσον πραγματοποιηθεί με επιτυχία, θα έχει πολυσήμαντες επιπτώσεις στους τομείς της οικονομίας, των επενδύσεων, των υποδομών, των μεταφορών, της ενέργειας, καθώς και της γεωπολιτικής, στην Ευρασία και την Αφρική. Ταυτόχρονα, το Πεκίνο επενδύει οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά στην εδραίωση της κινεζικής κυριαρχίας στη Νότια Σινική Θάλασσα. Η επιδιωκόμενη κυριαρχία στην θάλασσα αυτή, σχετίζεται τόσο με την ανάδειξη της Κίνας ως ηγεμονικής δύναμης στην περιφέρειά της, όσο και με την αποτελεσματική λειτουργία του θαλάσσιου τμήματος που έχει σχεδιάσει για τον νέου «Δρόμου του Μεταξιού».

Το στρατηγικό σχέδιο της δημιουργίας του “Belt and Road Initiative” απαρτίζεται από δύο σκέλη και έχει την προοπτική δημιουργίας ενός τρίτου. Από τη μία, με τον όρο “belt” ή  “the Silk Road Economic Belt” καθορίζονται οι χερσαίες-ηπειρωτικές διαδρομές του παραδοσιακού «Δρόμου του Μεταξιού». Αυτές θα βασίζονται στην ανάπτυξη οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων για την μεταφορά των κινεζικών αγαθών προς δυσμάς ήτοι: μέσω της Κεντρικής Ασίας, της Ρωσίας, του Καυκάσου, της Μέσης Ανατολής και της Τουρκίας. Από την άλλη, με τον όρο “road” ή “21st Century Maritime Silk Road” καθορίζεται η θαλάσσια διαδρομή του νέου «Δρόμου του Μεταξιού», ο οποίος περιλαμβάνει την Ανατολική και Νότια Σινική Θάλασσα, τον Ινδικό Ωκεανό, την Ερυθρά Θάλασσα και την Μεσόγειο Θάλασσα[2].

Το λιώσιμο των πάγων στον Αρκτικό Κύκλο έχει δώσει την ευκαιρία στην Κίνα και στην Ρωσία να σχεδιάσουν μία νέα αρκτική διαδρομή (Ice Silk Road)[3].

Για την επίτευξη του φιλόδοξου στρατηγικού σχεδίου της η Κίνα προχωράει σε διμερείς συμφωνίες με κράτη στα οποία αναλαμβάνει την κατασκευή σημαντικών υποδομών που θα συνεισφέρουν στο εγχείρημα: οδικών δικτύων, σιδηροδρομικών γραμμών, γεφυρών, αερολιμένων, λιμανιών ακόμη και πόλεων (βλ. Αίγυπτο[4]). Επίσης, η Κίνα έχει προχωρήσει στην δημιουργία θεσμών και συνεργασιών μέσω των οποίων θα προωθηθεί το εγχείρημα του “Belt and Road Initiative”  με χαρακτηριστικά παραδείγματα το Belt and Road Forum for International Cooperation (όπου στην τελευταία Σύνοδο της οποίας συμμετείχαν 130 κράτη και 70 οργανισμοί)[5],  το University Alliance of the Silk Road[6], το Asian Infrastructure Investment Bank, το China–Pakistan Economic Corridor[7], καθώς και την πλατφόρμα 17+1 που περιλαμβάνει την πλειονότητα των κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης[8].

Αναφορικά με την θαλάσσια διαδρομή του “Belt and Road Initiative” η Κίνα πρέπει να έχει ισχυρή παρουσία στην Ανατολική και Νότια Σινική Θάλασσα, τον Ινδικό Ωκεανό, το Κέρας της Αφρικής και το Σουέζ. Η παρούσα μελέτη θα περιοριστεί στην περίπτωση της Νότιας Σινικής Θάλασσας.

Αυτή η μεγάλη σε έκταση θάλασσα αποτελεί έναν χώρο διενέξεων και αμφισβητήσεων στις οποίες εμπλέκονται μια σειρά κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας. Πιο συγκεκριμένα παρατηρείται μια σειρά διεκδικήσεων από τα εξής κράτη; Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, Φιλιππίνες, Βιετνάμ, Ινδονησία, Ταϊβάν (Δημοκρατία της Κίνας) και Μπρουνέι[9].

Η Νότια Σινική Θάλασσα έχει προφανή στρατηγική αξία, καθώς συνδέει τον Ινδικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Είναι επίσης σημαντική για την εύρυθμη λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου. Ενδεικτικά, το 2016 από την Θάλασσα μεταφέρθηκαν εμπορικά αγαθά αξίας 3,37 τρισεκατομμυρίων δολαρίων[10], ενώ το 2017 το 40% του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) παγκοσμίως μεταφέρθηκε μέσω της Θάλασσας αυτής[11].

Για την Κίνα, η υπεράσπιση των διεκδικήσεών της στη Νότια Σινική Θάλασσα και η ενίσχυση της παρουσίας της στην περιοχή αυτή έχουν καταστεί καίριοι εθνικοί στόχοι[12]. Για την ικανοποίηση των στόχων αυτών, το Πεκίνο έχει υιοθετήσει μια στρατηγική  για την οποία έχει κάνει πανεθνική κινητοποίηση. Η στρατηγική αυτή εμπεριέχει εργαλεία όπως είναι η διπλωματία, η επιβολή στον αντίπαλο μέσω οικονομικών, πληροφοριακών, στρατιωτικών, παραστρατιωτικών και έννομων μέσων, καθώς και η πολιτική επιρροή[13].

Ποιες δράσεις υιοθετεί η Κίνα για την πρωτοκαθεδρία της στη Νότια Σινική Θάλασσα;

Η Λ.Δ. Κίνας διεκδικεί μια μεγάλη έκταση η οποία ορίζεται από το γνωστό “Nine – Dash Line” και περιλαμβάνει όλη την θαλάσσια έκταση που βρίσκεται νοτίως της Κίνας, βορείως της Μαλαισίας και του Μπρουνέι, ανατολικά του Βιετνάμ και δυτικά των Φιλιππίνων[14]. Εντός αυτής της έκτασης το Πεκίνο έχει προχωρήσει στην κατάληψη ορισμένων νησιών, στην αποστολή πολεμικών πλοίων, καθώς και στην έκνομη κατασκευή τεχνητών νήσων (περίπου 12.800 στρεμμάτων από το 2013[15]), πάνω στις οποίες έχει εγκαταστήσει στρατιωτικές βάσεις[16].

Οι δράσεις της Κίνας δεν συνάδουν με το Διεθνές Δίκαιο. Γι’αυτό άλλωστε καταδικάστηκε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το 2016 για την διαμάχη της με τις Φιλιππίνες[17]. Η Κίνα όχι μόνον απέρριψε την απόφαση του Δικαστηρίου[18] αλλά προσπαθεί με έμμεσους τρόπους να δημιουργήσει ένα νέο status quo το οποίο θα εξυπηρετεί τα εθνικά της συμφέροντα.

Πιο συγκεκριμένα, πέρα από την επιδιωκόμενη στρατιωτικοποίηση της περιοχής το Πεκίνο προσπαθεί να ενισχύσει την παρουσία του και με άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, στέλνει αλιευτικά σκάφη σε κάποια αμφισβητούμενη περιοχή και όταν το αντίπαλο κράτος αντιδράσει, διπλωματικά ή με την αποστολή των λιμενικών αρχών του, η Κίνα στέλνει σκάφη επανδρωμένα με παραστρατιωτικούς για την «προστασία» των αλιέων και στην συνέχεια αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες καταλαμβάνουν το νησί ή τον ύφαλο και ύστερα το στρατιωτικοποιούν, πραγματοποιώντας κατ’αυτόν τον τρόπο μία υποκρυπτόμενη προσάρτηση (creeping annexation) υφάλων, βραχονησίδων και νησίδων[19].

Ακόμη, κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Κίνα, σε αντίθεση με την Ρωσία, δεν δρα σπασμωδικά (βλ. Ουκρανική Κρίση) ούτε θέλει να προκαλέσει κάποια έντονη κρίση με την Δύση, αλλά δρα στοχευμένα, βάσει ενός προσεκτικά μελετημένου σχεδίου, πετυχαίνοντας τους στόχους της και έχοντας απτά αποτελέσματα (π.χ. κατάληψη νησιών), πραγματοποιώντας, όπως λένε οι αναλυτές, μια υποκρυπτόμενη εισβολή (creeping invasion)[20].

Επιπροσθέτως, η Κίνα ακολουθεί την στρατηγική του “talk and take” που σημαίνει ότι ξεκινάει ( ή αποχωρεί από) διαπραγματεύσεις την ώρα που αναλαμβάνει δράσεις για τον έλεγχο κάποιας αμφισβητούμενης περιοχής[21].

Σημαντική είναι και η χρήση των υπό κατοχή νησιών για τουριστικούς λόγους ή ακόμη και για την εγκατάσταση εποίκων ( π.χ. στα νησιά Paracel).  Με τον εποικισμό νησιών η Κίνα επιδιώκει να αλλάξει το status quo και να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι η ίδια έχει συμφέροντα στην περιοχή από την στιγμή που εκεί κατοικούν Κινέζοι πολίτες[22].

Επιπλέον το Πεκίνο, για την διασφάλιση της κυριαρχίας του στη Νότια Σινική Θάλασσα αλλά και για να καταστεί μία παγκόσμια Υπερδύναμη, επιδιώκει την ποιοτική αναβάθμιση του κινεζικού πολεμικού ναυτικού του και το πέρασμά του από “Brown Water Navy” σε “Blue Water Navy”[23], με σκοπό να έχει δυνατότητες δράσης και σε μη περιφερειακό επίπεδο και να προστατεύει τις κινεζικές υποδομές ή στρατιωτικές βάσεις στα σημεία-κλειδιά του νέου «Δρόμου του Μεταξιού».

Έτσι, θα εξασφαλιστεί η προστασία του φιλόδοξου κινεζικού εγχειρήματος από τους αντιπάλους της Κίνας και επιτυγχάνεται η κυριαρχία της επί των θαλασσών. Κατ’αυτό τον τρόπο, εξασφαλίζεται μακροπρόθεσμα και ο έλεγχος της Ευρασίας και, όπως είχε πει το 1904 o Άγγλος Halford Mackinder, όποιος ελέγχει την Ευρασία ελέγχει και τον κόσμο[24].

Η αμερικανική εξωτερική πολιτική, έχοντας συνειδητοποιήσει την ραγδαία άνοδο της Κίνας και τον κίνδυνο να αναδειχθεί σε μια Υπερδύναμη, αμφισβητώντας άμεσα την αμερικανική κυριαρχία, έχει μετατοπίσει γεωγραφικά την δράση της από τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη στην Άπω Ανατολή και πιο συγκεκριμένα στην Νοτιοανατολική Ασία (Pivot to Asia)[25].

Η Νότια Σινική Θάλασσα αποτελεί μία από τις ζωτικότερες περιοχές για την επιτυχή πραγμάτωση του “Belt and Road Initiative”. Βρίσκεται στο «μαλακό υπογάστριο» της Κίνας και αποτελεί το σημείο έναρξης (μαζί με την Ανατολική Σινική Θάλασσα) της θαλάσσιας διαδρομής. Με τον ουσιαστικό έλεγχο της Θάλασσας μειώνονται οι πιθανότητες παρέμβασης των ΗΠΑ για ανακοπή των προσπαθειών της Κίνας να καταστεί η ηγεμονική περιφερειακή δύναμη και να προχωρήσει με ασφάλεια στην αποτελεσματική λειτουργία της θαλάσσιας διαδρομής του νέου «Δρόμου του Μεταξιού».

Πέραν όμως από την ασφάλεια και τον βέλτιστο καθορισμό των υδάτινων διαδρομών, η Κίνα μπορεί να ενισχυθεί και οικονομικά από τον έλεγχο της Θάλασσας με την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων που ενδεχομένως βρίσκονται στον βυθό αυτής της θαλάσσιας περιοχής. Σύμφωνα με το U.S. Energy Information Administration, εκτιμάται ότι στην περιοχή βρίσκονται αποθέματα υδρογονανθράκων που αντιστοιχούν σε 11 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 190 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου[26].Έτσι, αν οι εκτιμήσεις είναι σωστές και η Κίνα καταφέρει να αποκτήσει τον ουσιαστικό έλεγχο της περιοχής, θα υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης περισσότερων έργων υποδομών που θα συνδέονται με το “Belt and Road Initiative”, ενώ η Κίνα θα καταστεί ο σημαντικότερος ενεργειακός παράγοντας της ευρύτερης περιοχής.

Συμπερασματικά, το φιλόδοξο εγχείρημα της Κίνας για τον νέο «Δρόμο του Μεταξιού» έχει στρατηγικό βάθος και απαιτεί μια σειρά από στρατηγικής σημασίας κινήσεις που συνδυάζουν όλα τα μέσα του κινεζικού κράτους, όπως είναι η διπλωματία, η οικονομία, ο πολιτισμός, καθώς και τα στρατιωτικά μέσα. Τα τελευταία αποτελούν ένα βασικό μέσον για την επίτευξη της κινεζικής πρωτοκαθεδρίας στη Νότια Σινική Θάλασσα, από την στιγμή που οι διεκδικήσεις του Πεκίνου δεν έχουν νομική βάση και έχουν ως σημείο αναφοράς τα ιστορικά δικαιώματα των Κινέζων στην εν λόγω Θάλασσα. Υπενθυμίζω την προαναφερθείσα καταδίκη της Κίνας από το Διεθνές Δικαστήριο. Σε κάθε περίπτωση, οι στόχοι της Κίνας είναι δύσκολα επιτεύξιμοι, διότι το Πεκίνο δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο το σύνολο των κρατών της περιοχής ή τους Διεθνείς Οργανισμούς, αλλά κυρίως τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν ισχυρή παρουσία στην περιοχή μέσω των συμμάχων τους και βεβαίως μέσω του ίδιου αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, ο οποίος αποτελεί τον ισχυρότερο στόλο παγκοσμίως .

Εδώ γεννιέται το εξής εύλογο νομίζω ερώτημα; Γνωρίζοντας καλά την λεγόμενη «Παγίδα του Θουκυδίδη»  θα επιτρέψουν οι ΗΠΑ στην Κίνα να γίνει ακόμα πιο ισχυρή; Για να το αποφύγουν αυτό θα πρέπει να εμποδίζουν την Κίνα να κυριαρχήσει στη Νότια Σινική Θάλασσα, εμποδίζοντάς την ταυτόχρονα να ολοκληρώσει με επιτυχία το πολύπλευρο δίκτυο που θα αντιπροσωπεύει τον πολυσυζητημένο νέο «Δρόμο του Μεταξιού». Αυτά και άλλα που αφορούν στην αντιμετώπιση της κινεζικής στρατηγικής θα αποτελέσουν αντικείμενο του Β΄ μέρους.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

1. Chronology of China’s Belt and Road Initiative, The State Council (PRC), 28/3/2015. Διαθέσιμο στο: http://english.www.gov.cn/news/top_news/2015/04/20/content_281475092566326.htm (πρόσβαση στις 2/12/2019).
2. Lily Kuo & Niko Kommenda, “What is China’s Belt and Road Initiative?”, The Guardian, 30/7/2018. Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/cities/ng-interactive/2018/jul/30/what-china-belt-road-initiative-silk-road-explainer (πρόσβαση στις 2/12/2019).
3. Janne Suokas, “China, Russia to build ‘Ice Silk Road’ along Northern Sea Route”, GB Times, 6/7/2017. Διαθέσιμο στο: https://gbtimes.com/china-russia-build-ice-silk-road-along-northern-sea-route (πρόσβαση στις 2/12/2019).
4. Mahmoud Fouly, “Feature: Chinese construction projects in Egypt’s new capital city model for BRI-based cooperation”, Xinhua News, 18/3/2019. Διαθέσιμο στο: http://www.xinhuanet.com/english/2019-03/18/c_137902708.htm (πρόσβαση στις 2/12/2019).
5. “Belt and Road Forum to bring about fresh ideas”, The State Council (PRC), 12/5/2017. Διαθέσιμο στο: http://english.www.gov.cn/news/video/2017/05/12/content_281475653319187.htm (πρόσβαση στις 2/12/2019).
6. Ma Lie, “University alliance seeks enhanced education co-op along Silk Road”, China Daily, 11/4/2016. Διαθέσιμο στο: http://www.chinadaily.com.cn/china/2016-04/11/contenthtm (πρόσβαση στις 2/12/2019).
7. “Massive Chinese investment is a boon for Pakistan”, The Economist, 9/9/2017. Διαθέσιμο στο: https://www.economist.com/asia/2017/09/09/massive-chinese-investment-is-a-boon-for-pakistan (πρόσβαση στις 2/12/2019).
8. Emilian Kavalski, “China’s 16+1 Is Dead? Long Live the 17+1.”, The Diplomat, 29/3/2019. Διαθέσιμο στο: https://thediplomat.com/2019/03/chinas-161-is-dead-long-live-the-171/ (πρόσβαση στις 2/12/2019).
9. “Territorial Disputes in the South China Sea”, Council on Foreign Relations, 5/12/2019. Διαθέσιμο στο: https://www.cfr.org/interactive/global-conflict-tracker/conflict/territorial-disputes-south-china-sea (πρόσβαση στις 9/12/2019).
10. China Power Team, “How much trade transits the South China Sea?”, China Power Project (CSIS), 2/8/2017. Διαθέσιμο στο: https://chinapower.csis.org/much-trade-transits-south-china-sea/ (πρόσβαση στις 9/12/2019).
11. “Almost 40% of global liquefied natural gas trade moves through the South China Sea”, S. Energy Information Administration, 2/11/2019. Διαθέσιμο στο: https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=33592 (πρόσβαση στις 9/12/2019).
12. “U.S.-China Strategic Competition in South and East China Seas: Background and Issues for Congress”, Congressional Research Service, 26/11/2019, σελ. 8. Διαθέσιμο στο: https://fas.org/sgp/crs/row/R42784.pdf (πρόσβαση στις 9/12/2019).
13. Kerry K. Gershaneck, “China’s ‘Political Warfare’ Aims at South China Sea,” Asia Times, 3/7/ 2018. Διαθέσιμο στο: https://www.asiatimes.com/2018/07/article/chinas-political-warfare-aims-at-south-china-sea/ (πρόσβαση στις 9/12/2019).
14. Liu Zhen, “What’s China’s ‘nine-dash line’ and why has it created so much tension in the South China Sea?”, South China Morning Post, 12/7/2016. Διαθέσιμο στο: https://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/1988596/whats-chinas-nine-dash-line-and-why-has-it-created-so (πρόσβασης τις 9/12/2019).
15. “ANNUAL REPORT TO CONGRESS: Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China 2017”, S. Department of Defense, 15/5/2017, σελ. 12. Διαθέσιμο στο: https://dod.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2017_China_Military_Power_Report.PDF (πρόσβαση στις 9/12/2019).
16. Frances Mangosing, “New photos show China is nearly done with its militarization of South China Sea”, net, 5/2/2018. Διαθέσιμο στο: https://www.inquirer.net/specials/exclusive-china-militarization-south-china-sea (πρόσβαση στις 9/12/2019).
17. Jane Perlez, “Tribunal Rejects Beijing’s Claims in South China Sea”, The New York Times, 12/7/2016. Διαθέσιμο στο: https://www.nytimes.com/2016/07/13/world/asia/south-china-sea-hague-ruling-philippines.html (πρόσβαση στις 9/12/2019).
18. Tom Phillips, “Beijing rejects tribunal’s ruling in South China Sea case”, The Guardian, 12/7/2016. Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/world/2016/jul/12/philippines-wins-south-china-sea-case-against-china (πρόσβαση στις 9/12/2019).
19. Alan Dupont, “China’s maritime power trip”, The Australian, 24/5/2014. Διαθέσιμο στο: https://www.theaustralian.com.au/news/inquirer/chinas-maritime-power-trip/news-story/fa8af150a29336837df363254891e6f4 (πρόσβαση στις 9/12/2019).
20. Jackson Diehl, “China’s ‘creeping invasion”, The Washington Post, 14/9/2014. Διαθέσιμο στο: https://www.washingtonpost.com/opinions/jackson-diehl-chinas-creeping-invasion-on-the-global-order/2014/09/14/91275a9e-3a60-11e4-9c9f-ebb47272e40e_story.html (πρόσβαση στις 9/12/2019).
21. Anders Corr, “China’s Take-And-Talk Strategy In The South China Sea”, Forbes, 29/3/2017. Διαθέσιμο στο: https://www.forbes.com/sites/anderscorr/2017/03/29/chinas-take-and-talk-strategy-in-the-south-china-sea/#4910b5ae3216 (πρόσβαση στις 9/12/2019).
22. βλ. Υποσημείωση 3
23. Yoji Koda, “China’s Blue Water Navy Strategy and its Implications”, Center for a New American Security, 20/3/2017. Διαθέσιμο στο: https://www.cnas.org/publications/reports/chinas-blue-water-navy-strategy-and-its-implications (πρόσβαση στις 9/12/2019).
24. Halford Mackinder, “The Geographical Pivot of History”, The Royal Geographical Society, Απρίλιος 1904
25. Laura Southgate, “The Asia Pivot  as a Strategy of Foreign Policy: A source of peace or a harbinger of conflict?”,  International Studies Association, 17/6/2017. Διαθέσιμο στο: http://web.isanet.org/Web/Conferences/HKU2017-s/Archive/d1c3ec10-7f24-4068-b08f-965aebc210a6.pdf (πρόσβαση στις 9/12/2019).
26. Tracy Wholf, “5 things you should know about the South China Sea conflict”, PBS, 16/5/2015. Διαθέσιμο στο: https://www.pbs.org/newshour/world/5-things-didnt-know-south-china-sea-conflict (πρόσβαση στις 9/12/2019).

 

 

ΧΑΡΤΕΣ

1. Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού:
   

 

2. Η υπό σχεδιασμό βόρεια – αρκτική διαδρομή:
   
3. Οι διεκδικήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα: