Ελληνικά
Γράφει η Αγγελική Γκρέκου, Δόκιμη Αναλύτρια του ΚΕΔΙΣΑ
Η ΕΕ αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες παραγωγικές δυνάμεις στον κόσμο. Η οικονομία της ΕΕ παρήγαγε, το 2007, ένα κατ” εκτίμηση ονομαστικό ΑΕΠ 12,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ που αντιπροσωπεύουν 31% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Όμως η παγκόσμια κρίση μετέβαλλε τις ισορροπίες, καθώς οι οικονομίες των περισσοτέρων κρατών της ΕΕ συγκλονίστηκαν από την παγκόσμια χρηματοοικονομική και οικονομική κρίση που ενέσκηψε από το 2008. Η κρίση ξεκίνησε ως χρηματοοικονομική κρίση της Δύσης, εξελίχθηκε σε παγκόσμια οικονομική και σήμερα υποτροπιάζει ως κρίσης της Ευρωζώνης , με αιχμή την Ελλάδα και άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Κατά την διάρκεια του ’90 ήταν θεμιτό λιγότερο αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε. όπως η Ελλάδα να συμμετάσχουν στην ευρωζώνη χωρίς να εκπληρώνουν τα ονομαστικά κριτήρια της σύγκλισης (πληθωρισμός , δημοσιονομικό έλλειμμα , χρέος) που επέβαλε η Συνθήκη του Μάαστριχτ. Η είσοδος λιγότερο αναπτυγμένων χωρών έγινε περισσότερο με πολιτικά κριτήρια, ενώ θα έπρεπε να συνεχίσουν την προσπάθεια τήρησης των κριτηρίων ονομαστικής σύγκλισης. Κατά συνέπεια χαλάρωσαν την προσπάθεια και ξέφυγαν από τους περιορισμούς , παρά το γεγονός ότι είχαν υπογράψει Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που επέβαλε το δημοσιονομικό έλλειμμα να μην ξεπερνά το 3 % του ΑΕΠ. Οι περιορισμοί αυτοί είχαν τεθεί προφανώς για να μην χρειαστούν οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες , όπως και η δική μας, να ζητήσουν από τις αναπτυγμένες μεταφορά δημοσιονομικών πόρων στο πλαίσιο μιας δημοσιονομικής πολιτικής που όχι μόνο δεν υπήρχε αλλά με ρητή διάταξη της Συνθήκης του Μάαστριχτ απαγορευόταν οποιαδήποτε χρηματοδοτική συνδρομή. Η δημοσιονομική εκτροπή μαζί με την χαλαρή εισοδηματική πολιτική χωρίς στενή σύνδεση με την παραγωγικότητα , στις προαναφερόμενες χώρες και ιδίως στην Ελλάδα , οδήγησαν σε σταθερά υψηλότερο πληθωρισμό από το μέσο όρο της Ευρωζώνης και συνεπώς , σε συστηματική υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας τους έναντι των αναπτυγμένων χωρών. Οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες αφυπνίστηκαν όταν το δημοσιονομικό έλλειμμα όπου ξεπέρασε κάθε όριο λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της ολιγωρίας των κυβερνήσεων τους και αποκαλύφθηκε πλέον ότι και το έλλειμμα εξωτερικών πληρωμών ήταν εξίσου δυσθεώρητο. Και η κατηγορία προς τις κυβερνήσεις των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών ότι ήταν ανίκανες να συγκρατήσουν τους πολίτες τους από την κατανάλωση χωρίς να διαθέτουν αντίστοιχη παραγωγική ικανότητα και η αγανάκτηση μπροστά στην αναλγησία των αναπτυγμένων χωρών, οι οποίες δεν υποστηρίζουν τώρα τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες και δε βοηθούν στην επίλυση του σημερινού προβλήματος , που μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση της Ευρωζώνης .
Κατά πόσο η κρίση επηρέασε την ευρωπαϊκή «ταυτότητα»;
Πριν την Αναγέννηση τα έθνη της Ευρώπης είχαν ως ισχυρότερο συνδετικό κρίκο τον Χριστιανισμό. Αυτό άλλαξε κατά τον Διαφωτισμό με την διάδοση νέων ιδεών σε όλη την ήπειρο, τις οποίες συμμερίστηκε η αστική τάξη της Ευρώπης. Έτσι ξεκίνησε η διαμόρφωση της «ευρωπαϊκής ταυτότητας», καθώς οι Ευρωπαίοι απέκτησαν σε έναν βαθμό κοινή νοοτροπία, κοινές αξίες, αλλά και συμφέροντα. Όπως θα ήταν λογικό όλες αυτές οι δοκιμασίες που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση στα χρόνια της κρίσης, και κυρίως οι τρόποι αντιμετώπισης τους, τόσο σε ενωσιακό επίπεδο, όσο και σε κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά έχουν επηρεάσει την στάση των κάποιων Ευρωπαίων απέναντι στη Ένωση.
ΠΗΓΗ: Standard Eurobaromrter 85, Spring 2016. Public opinion in the European Union
Από το παραπάνω διάγραμμα του Ευρωβαρόμετρου της Άνοιξης του 2016 είναι εμφανές ότι η πλειοψηφία (66%), δηλαδή οι περισσότεροι πολίτες 25 κρατών μελών νιώθουν ευρωπαίοι πολίτες . Όμως πολίτες χωρών που επλήγησαν από την κρίση τα τελευταία χρόνια δεν δείχνουν να συμμερίζονται απόλυτα αυτή την άποψη. Συγκεκριμένα, το Ευρωβαρόμετρο δείχνει πως μόνο το 47% των Ελλήνων -το χαμηλότερο στην Ευρώπη- συμμερίζεται αυτή την άποψη, με τη Βουλγαρία και τη Ιταλία να ακολουθούν με ποσοστό 49%. Και οι δύο χώρες έχουν πληγεί από την κρίση, με την Ιταλία να κατατάσσεται στις χώρες της Ένωσης με τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας και την Βουλγαρία, πάρα την μείωση της ανεργίας τα τελευταία χρόνια, να ταλαιπωρείται από τεράστια αστάθεια στην οικονομική της ανάπτυξη.
Παρά το γεγονός ότι η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Πορτογαλία υπήρξαν από τα πρώτα «θύματα» της κρίσης στην Ευρώπη με τις οικονομίες τους να βρίσκονται ακόμα σε δυσχερή θέση δείχνουν να μην έχουν επηρεαστεί από ευρωσκεπτικιστικές θέσεις και να αισθάνονται ευρωπαίοι πολίτες σημειώνοντας από τα μεγαλύτερα ποσοστά.
Ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά(53%) παρατηρείται και στο Ηνωμένο Βασίλειο, του οποίου οι πολίτες στο δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016 ψήφισαν υπέρ του Brexit, αποφάσισαν, δηλαδή, να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. To Brexit αν και θεωρείται περισσότερο αντίδραση στην μετανάστευση και την ευρωπαϊκή κυριαρχία και λιγότερο ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης είναι σίγουρα ενδεικτικό της επικρατούσας έλλειψης εμπιστοσύνης απέναντι στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Επομένως, παρά την οικονομική κρίση που προκάλεσε σε έναν βαθμό την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού, είναι φανερό ότι οι δεσμοί ανάμεσα στους Ευρωπαίους είναι ακόμα ισχυροί και το αίσθημα του Ευρωπαίου πολίτη διακατέχει ένα μεγάλο ποσοστό αυτών.
Βιβλιογραφία
- H πορεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Άναρτηση του Υπουργείου Εξωτερικών (mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stin-ee/i-poreia-tis-elladas-stin-europaiki- enosi.html)
- Ναπολέων Μαραβέγιας(2012). Εκατό κομμάτια της κρίσης. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης
- Νικόλαος Β. Καραμούζης, Γκίκας Α. Χαρδούβελης(2011). Απο την Διεθνή κρίση στην κρίση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας : τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.
- Το χρονικό της μεγάλης κρίσης.pdf bankofgreece.gr/BogEkdoseis
- Ινστιτουτο Εργασίας (ΓΣΣΕ) : Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη το 2011
- Standard Eurobaromrter 85, Spring 2016. Public opinion in the European
- Standard Eurobaromrter 85, Spring 2016. Public opinion in the European Union.