karakolios

Η Κοινωνία των Εθνών ως προπομπός του Ο.Η.Ε. (1919–1939)

Posted on Εμμανουήλ ΚαρακόλιοςPosted in Αναλύσεις

Γράφει ο Εμμανουήλ Καρακόλιος,  Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος, αποτέλεσε τον πρώτο ολοκληρωτικό και καταστροφικό,πόλεμο στην ιστορία της ανθρωπότητας[1]. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, στο τέλος μιας τέτοιας σύρραξης, να παραλύσει κάθε πτυχή κρατικής οντότητας των χωρών που συμμετείχαν, όπως οι Η.Π.Α, η Ρωσία (που οδηγήθηκε στην Οκτωβριανή Επανάσταση μετά την αποσταθεροποίηση που απέφερε ο Πόλεμος στο εσωτερικό της), η Μ. Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστρο-Ουγγαρία (που εν τέλει κατέρευσε σαν οντότητα), η Ιταλία και άλλοι συμμετέχοντες στις συγκρούσεις, με την πλευρά των Συμμάχων ή των Κεντρικών Δυνάμεων. Το βασικό στοίχημα, του τότε Αμερικανού πρόεδρου Γούντροου Γουίλσον, ήταν η αποτροπή της επανάληψης μιας αντίστοιχης τραυματικής εμπειρίας για την ανθρωπότητα. Η Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ) αποτέλεσε ουσιαστικά «το πνευματικό του τέκνο».

Ο σκοπός του άρθρου είναι τα θεμέλια και οι προτάσεις για τη λειτουργία του πρώτου Παγκοσμίου Οργανισμού Διαιτησίας και Διευθέτησης του διεθνούς συστήματος, σε μια εποχή με πολλές αντιφάσεις και αντιξοότητες, εκείνη του Μεσοπολέμου.

WWIΗ ΚτΕ ιδρύθηκε το 1919 στο Παρίσι και διακήρυξε τη μεγάλη ιδέα του αφοπλισμού, της συλλογικής ασφάλειας, τη διαφανή Διπλωματία και τη γενικότερη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Το καταστατικό της ΚτΕ είχε δυο βασικούς στόχους: Πρώτον, τη διατήρηση της ειρήνης και δεύτερον, την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα.  Πιο συγκεκριμένα, τα άρθρα 12, 13, 15, 16 δημιουργούν μια σειρά από υποχρεώσεις για τα μέλη του οργανισμού, όπως την αποφυγή διεξαγωγής πολεμικών ενεργειών μεταξύ τους αλλά αντιθέτως την προσφυγή στην ΚτΕ για την ειρηνική επίλυση των διαφορών τους, τη διεθνή ακρόαση, το διάλογο με παρουσίαση τεκμηρίων για όποιο ζήτημα υπάρχει διαφωνία και την καλή θέληση στις σχέσεις των κρατών. Στο άρθρο 11 επίσης διαφαίνεται ο διεθνιστικός ιδεαλισμός και η βαθιά πεποίθηση ότι η δύναμη της αποτρεπτικής διπλωματίας και η διεθνής κοινή γνώμη ισχυροποιούνται. Τέλος, τα άρθρα 22, 23, 24 κάνουν λόγο για τις διεθνείς υπηρεσίες του οργανισμού, όπως η Μόνιμη Επιτροπή Εντολών που επόπτευε τις Εντολές της Κοινωνίας των Εθνών αλλά οργάνωνε και δημοψηφίσματα σε αμφισβητούμενα εδάφη, έτσι ώστε οι κάτοικοι να μπορούν να αποφασίσουν σε ποια χώρα θα ενταχθούν. Υπήρχαν τρεις κατηγορίες Εντολών: Οι Εντολές «Α» οι οποίες κατά κύριο λόγο εφαρμόσθηκαν σε τμήματα της παλιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Οι Εντολές «Β» οι οποίες ίσχυσαν για τις πρώην αποικίες της Γερμανίας, των οποίων την ευθύνη ανέλαβε η ΚτΕ μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων και οι Εντολές «Γ» σε Περιοχές της Νοτιοδυτικής Αφρικής και σε ορισμένες νήσους του Νοτίου Ειρηνικού διοικούνταν από μέλη της ΚτΕ.

Η ΚτΕ δημιούργησε το «νομικό καθεστός των Εντολών» (League of Nations mandate), προκειμένου να εξασφαλίσει την ειρήνευση σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Δημιούργησε επομένως ένα σύστημα κατά το οποίο, οι «πολιτισμένες» Ευρωπαϊκές δυνάμεις, θα αναλάμβαναν την διοίκηση πρώην αποικιών, προκειμένου να τις οδηγήσουν σε κρατικές μορφές διακυβέρνησης, σύμφωνες με τα δυτικά πρότυπα. Η διεθνοποίηση εν τέλει, θεωρήθηκε ο μέσος δρόμος, ανάμεσα στο ιδεαλιστικό και το ρεαλιστικό, ώστε να καταστεί δυνατή η ευημερία των λαών και να προωθηθεί το καλό της ανθρωπότητας. Σε καμία περίπτωση όμως, ο σκοπός του συστήματος αυτού, δεν ήταν η εξάλειψη της αποικιοκρατίας.

Η έννοια του Αφοπλισμού από την άλλη, δεν αποτελεί μια νέα κατάσταση, αλλά μια προσπάθεια λύσης, προκειμένου να επιτευχθεί η ειρήνη, εκ μέρους των νικητριών δυνάμεων. Ο Αφοπλισμός δεν ήταν ο ολικός εκμηδενισμός των οπλικών συστημάτων των κρατών, όπως θα προϋπέθετε η περιγραφή του όρου αυτού υπό την κυριολεκτική έννοια. Στην ουσία πρόκειται για προγραμματισμένο περιορισμό των εξοπλισμών, ως αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας, με στόχο την αποτροπή μελλοντικής πολεμικής σύρραξης.

O Αφοπλισμός και η Συλλογική Ασφάλεια είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο όρος Συλλογική Ασφάλεια ορίζεται ως η συλλογική δράση των κρατών – μελών του Οργανισμού, προκειμένου να υπερασπιστούν ένα μέλος το οποίο δέχθηκε επίθεση. Με άλλα λόγια, η εθνική ασφάλεια ενός κράτους δεν εναπόκειται μόνο στις εθνικές του πολιτικές, αλλά και στη συλλογική δράση των μελών του Οργανισμού. Η πρακτική αυτή παραπέμπει στη λογική της διεθνούς διαχείρισης κρίσεων, εντός του συστήματος, αντικαθιστώντας την καθαρά μικροπολιτική και εθνοκεντρική οπτική των μελών.

Επομένως, η ιδέα της Συλλογικής Ασφάλειας αποτέλεσε συστατικό στοιχείο του ιδεαλισμού, περί παγκόσμιας ειρήνης κατά τον μεσοπόλεμο. Η πρωτοβουλία αυτή, όπως και η συμπληρωματική έννοια του Αφοπλισμού, θεωρήθηκαν πράγματι καινοτόμες για το διεθνές σύστημα του 1919 και πέτυχαν ορισμένες νίκες, με το να αναβάλουν κυρίως και όχι να επιλύουν οριστικώς συγκρούσεις (Martin Griffiths). Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν πέτυχαν τον κύριο σκοπό, στην έκταση και στην πληρότητα που είχε αρχικά τεθεί.

Η Κοινωνία των Εθνών αποτέλεσε το πρώτο πείραμα συλλογικής διευθέτησης διεθνών ζητημάτων της νεοτερικότητας. Η κριτική την οποία δέχθηκε είναι σε πολλές πτυχές της σωστή. Σημαντικότερος παράγοντας αποτυχίας, από την πρώτη κιόλας μέρα θέσπισης του Οργανισμού, μπορεί να θεωρηθεί η απουσία των Η.Π.Α. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν κατάφερε να πείσει το Κογκρέσο ώστε να ενταχθεί η χώρα του στην ΚτΕ, γεγονός το οποίο υπονόμευσε εν τη γενέσει της, την όλη προσπάθεια, καθώς η χώρα με τη μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομική ισχύ, ουσιαστικά δεν δεσμεύονταν να πειθαρχήσει στο αναφερόμενο πλαίσιο. Η Κοινωνία των Εθνών ουσιαστικά έπαψε να λειτουργεί το 1938, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β΄ Π.Π. Ο Οργανισμός δεν κατάφερε να υπερασπιστεί τα ιδεώδη της ίδρυσης του, περί παγκόσμιας ειρήνης, αποτροπής ενός δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και βελτίωσης των συνθηκών ζωής της ανθρωπότητας, δίνοντας τη σκυτάλη  αμέσως μετά τον Β’ Π.Π. στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.).

 [1]United States Holocaust Memorial Museum, Washington, [website], DC https://www.ushmm.org/wlc/el/article.php?ModuleId=10007427 (Last accessed 17/2/2018).

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Lindemann, A.S., “Η Ιστορία της Νεότερης Ευρώπης”, Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική (2014): 280 – 300
  • Κούμας, Μ., “Μικρά Κράτη, Συλλογική Ασφάλεια, Κοινωνία των Εθνών: Ελλάδα και το ζήτημα του αφοπλισμού 1919-1934”, Λευκωσία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου (2012): 25 – 41.
  • Lillian Goldman Law School Library, [website] (2008), www.avalon.law.yale.edu/20th_century/leagcov.asp, (Last accessed 6/12/2017).
  • Brzezinski, Z., “Η Μεγάλη Σκακιέρα: Η Αμερικανική Υπεροχή και οι Γεωστρατηγικές της Επιταγές”, μτφρ. Ε. Αστερίου, Αθήνα, Εκδόσεις Λιβάνη (1998): 159 – 278
  • Ceadel, M., “Enforced Pacific Settlement or Guaranteed Mutual Defence? British and US Approaches to Collective Security in the Eclectic Covenant of the League of Nations”, The International History Review, Vol. 35, No. 5 (2013): 993-1008. Available from University of Nicosia, (Last accessed 3/11/2017).
  • Wemlinger, C., “Collective Security and the Italo-Ethiopian Dispute Before the League of Nations”, Peace and Change (2015): 139 – 166.
  • James, A., “The Peacekeeping Role of the League of Nations”, International Peacekeeping, Vol. 6, No. 1 (2007): 154 – 160. Available from University of Nicosia, (Last accessed 3/11/2017).
  • Benes, E., “The League of Nations: Successes and Failures”, Foreign Affairs (2004): 70 – 79.
  • Benes, E., “The League of Nations: Successes and Failures” Foreign Affairs (2004): 70 – 79.
  • Wilson, P., “Leonard Woolf, the League of Nations and Peace Between the Wars”, The Political Quarterly, Vol. 86, No. 4 (2015): 532 – 557.
  • Makko, A., “Arbitrator in a World of Wars: The League of Nations and The Mosul Dispute”, Diplomacy & Statecraft, Vol. 21, No. 4 (2010): 629 – 649. Available from: University of Nicosia, (Last accessed 3/11/2017).
  • Griffiths, Μ., – “Fifty Key Thinkers in International Relations” (1999): 95-99

 

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

  • https://www.britannica.com/event/World-War-I
  • https://powerpolitics.eu/%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%85%CF%80%CF%8C%CE%B2%CE%B1%CE%B8%CF%81%CE%BF-%CF%80%CE%AF%CF%83%CF%89-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CE%BB%CE%B5%CE%B9/
  • https://powerpolitics.eu/%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CF%8E%CE%BD-%CE%B7-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B7-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%80%CE%AC%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1/
  • http://avalon.law.yale.edu/20th_century/leagcov.asp