Ελληνικά
Γράφει η Αλεξάνδρα Αλεξανδρίδου, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Την 1η Ιανουαρίου 2017 έγινε η αλλαγή σκυτάλης στη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, όπου ο Νοτιοκορεάτης Μπαν Κι-Μουν παρέδωσε τα ηνία στον Πορτογάλο Αντόνιο Γκουτιέρες, ύστερα από δέκα χρόνια και δύο θητείες ως επικεφαλής του διεθνούς οργανισμού. Η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη για την υστεροφημία του Μπαν Κι-Μουν, καθώς παραδίδει έναν οργανισμό που έχει χάσει το κύρος του και την εμπιστοσύνη των λαών ως προς την ικανότητά του να διαχειρίζεται διεθνείς κρίσεις.
Αν έπρεπε να περιγράψουμε με μία λέξη την κληρονομιά του Μπαν Κι-Μουν στον ΟΗΕ, αυτή θα ήταν «Συρία». Όπως παραδέχθηκε και ο ίδιος ο πρώην Γενικός Γραμματέας στην τελευταία του συνέντευξη τύπου στις 13 Δεκεμβρίου 2016, το γεγονός για το οποίο μετανιώνει περισσότερο από όλα είναι ότι δεν μπόρεσε να επιβληθεί στα εμπόδια που έθετε επανειλημμένα το Συμβούλιο Ασφαλείας στην εξεύρεση βιώσιμης λύσης στη Συρία λόγω του βέτο της Ρωσίας. Επιπλέον, οι επικριτές του, του προσάπτουν ότι ενεργοποιήθηκε πολύ αργά και περιορίστηκε στο να κατηγορεί φραστικά τον Άσσαντ για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, χωρίς να έχει διερευνήσει νηφάλια τις απαρχές και τα αίτια της αναταραχής στη Συρία. Ακόμη, ότι έστελνε στη Συρία τον έναν ειδικό απεσταλμένο μετά τον άλλον, χωρίς να παρευρεθεί ο ίδιος ως συμβολική κίνηση, εκφράζοντας τη στήριξη της διεθνούς κοινότητας, αλλά και από ουσιαστική άποψη, συμμετέχοντας ενεργά ο ίδιος στην επίλυση του προβλήματος.
Δεν είναι όμως μόνο η Συρία το μέτωπο στο οποίο ο Μπαν Κι-Μουν δεν μπόρεσε να επιβληθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Η πρότασή του να επιβληθεί εμπάργκο όπλων στο Νότιο Σουδάν εξαιτίας της γενοκτονίας που πραγματοποιείται εκεί, προσέκρουσε στην άρνηση της Ρωσίας, της Κίνας και των αφρικανικών μελών του Συμβουλίου. Μπροστά σε αυτή την άρνηση ο Μπαν Κι-Μουν στάθηκε ανίκανος ή αδιάφορος να κινητοποιήσει τη Γενική Συνέλευση και να ασκήσει πολιτική πίεση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Όσον αφορά στην Υεμένη, όπου η Σαουδική Αραβία ηγείται της συμμαχίας εναντίον των ανταρτών Χούθι, ο ΟΗΕ αποφάσισε να συμπεριλάβει τη Σαουδική Αραβία στη μαύρη λίστα των χωρών που παραβιάζουν τα δικαιώματα του παιδιού κατά τις πολεμικές συγκρούσεις. Σε απάντηση το Ριάντ απείλησε ότι θα παγώσει τη χρηματοδότηση προς τον οργανισμό προκαλώντας την υπαναχώρησή του. Μάλιστα, σε δηλώσεις του ο Μπαν Κι-Μουν ισχυρίστηκε ότι έλαβε σοβαρά υπόψιν το ενδεχόμενο να υποφέρουν χιλιάδες άλλα παιδιά αν μειωθεί η χρηματοδότηση των προγραμμάτων του ΟΗΕ.
Σε άμεση συνάρτηση με την κρίση στη Συρία, το Νότιο Σουδάν, την Υεμένη, αλλά και αλλού είναι η πρωτόγνωρη προσφυγική κρίση, η μεγαλύτερη από τη δημιουργία του ΟΗΕ. Σύμφωνα με τον οργανισμό, 65 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν είτε να μεταναστεύσουν είτε να μετακινηθούν εντός των συνόρων της χώρας τους εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων. Ο πρώην Γενικός Γραμματέας μετέβη στη Λέσβο από όπου κάλεσε την Ευρώπη να αντιμετωπίσει τους μετανάστες με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατήγγειλε τη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας όσον αφορά στην επαναπροώθηση των μεταναστών, δεδομένης της πολιτικής κατάστασης στην Τουρκία όπου αμφισβητείται η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των προσφύγων. Αλλά και ως προς τη διαμονή τους στην Ευρώπη, τόνισε ότι η κράτησή τους σε ειδικά κέντρα δεν αποτελεί ενδεικνυόμενη λύση. Αντίθετα, πρότεινε τη σύναψη διεθνούς συμφωνίας που προέβλεπε τη σταδιακή παγκόσμια κατανομή των προσφύγων κατά 10% κάθε χρόνο. Η πρόταση δεν έγινε δεκτή στην ειδική σύνοδο για τους πρόσφυγες που οργανώθηκε το Σεπτέμβριο του 2016 και η συζήτηση μετατέθηκε για το 2018.
Άλλη μεγάλη πρόκληση για τον ΟΗΕ είναι η τρομοκρατία, τόσο από άποψη έντασης του φαινομένου, όσο και από άποψη διαχείρισής του από τον οργανισμό, δεδομένου ότι δεν έχει υπάρξει ακόμη επίσημος ορισμός από πλευράς ΟΗΕ για το τι συνιστά τρομοκρατία, καθώς τα κράτη δεν μπορούν να έρθουν σε συμφωνία λόγω των πολιτικών πτυχών του θέματος. Παρόλα αυτά ο πρώην Γενικός Γραμματέας προώθησε ένα νέο σχέδιο ενάντια στο «βίαιο εξτρεμισμό», που βασίζεται σε εθνικά προγράμματα καταπολέμησης της τρομοκρατίας με αυξημένη διακρατική συνεργασία. Αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει είναι η δημιουργία μίας θέσης μονίμου αντιπροσώπου του Γενικού Γραμματέα για τη μάχη κατά της τρομοκρατίας. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, ο οργανισμός δραστηριοποιείται ενεργά στην πάταξη της τρομοκρατίας, καθώς από τις 16 εν ενεργεία αποστολές διατήρησης της ειρήνης, οι 7 έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
Στα θετικά της παρουσίας του Μπαν Κι-Μουν στο τιμόνι του ΟΗΕ, δεν μπορούμε παρά να του αναγνωρίσουμε τη συμβολή του στη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή το Δεκέμβριο του 2015. Η υπογραφή μιας παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα μετά τις αποτυχημένες συνόδους σε Κοπεγχάγη και Κανκούν, ήταν προσωπικό στοίχημα για τον Μπαν Κι-Μουν κατά τη δεύτερη θητεία του. Η συμφωνία COP21 μάλιστα ετέθη σε ισχύ πάρα πολύ σύντομα μετά την υπογραφή της, ήδη από το Σεπτέμβριο του 2016. Σε αντίθεση με το πρόγραμμα για το κλίμα, οι πρωτοβουλίες του Μπαν Κι-Μουν για τη βιώσιμη ανάπτυξη δεν βρήκαν ανταπόκριση από τη διεθνή κοινότητα. Η πρόταση του Μπαν Κι-Μουν προέβλεπε την υιοθέτηση 17 στόχων για τη βιώσιμη ανάπτυξη προς αντικατάσταση των στόχων της χιλιετίας που είχαν υιοθετηθεί το 2000.
Παρά τις καλές του προθέσεις η συνολική παρουσία του Μπαν Κι-Μουν ως Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ κρίνεται από άτολμη μέχρι αναποτελεσματική όσον αφορά στα φλέγοντα διεθνή ζητήματα των πολεμικών συγκρούσεων και της προσφυγικής κρίσης, τη λύση των οποίων παραχωρεί στο διάδοχό του. Παρόλα αυτά, ο Μπαν Κι-Μουν δεν φαίνεται να αποχωρεί από τη διεθνή πολιτική σκηνή, καθώς υπάρχουν έντονες φήμες ότι θα διεκδικήσει την προεδρία της Νότιας Κορέας, ζήτημα πάνω στο οποίο ωστόσο δεν έχει τοποθετηθεί ανοιχτά ο ίδιος.