Η Ζιμπάμπουε, η ανατροπή του Μουγκάμπε και ο παράγοντας Κίνα - ΚΕΔΙΣΑ

Γράφει η Ελένη Μπαρντακτσιάν, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Το 1980 η Ροδεσία μετονομάστηκε σε Ζιμπάμπουε και 15 χρόνια μετά τη λήξη της Βρετανικής αποικιοκρατίας ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε εξελέγη πρωθυπουργός και θεωρήθηκε από πολλούς εθνικός ήρωας. ‘Όταν ανέλαβε την εξουσία η χώρα ήταν μια από της πλουσιότερες εκείνη την εποχή στην Αφρική με βιοτικό επίπεδο και οικονομία να γνωρίζουν μεγάλη άνθηση. Η Ζιμπάμπουε διαθέτει μέχρι και σήμερα το πιο πετυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα με το υψηλότερο ποσοστό μορφωμένων ενήλικων στην αφρικανική ήπειρο (μέχρι και 90%). Βασικός στόχος για την Ζιμπάμπουε είναι να μην είχαν ποτέ ξανά αποικιοκρατία. Το 2000 κατά την θητεία του στο ύπατο αξίωμα του Προέδρου ο Μουγκάμπε απαλλοτρίωσε εκτάσεις από τους λευκούς που κατείχαν τότε το 70% της γεωργικής γης για να τις δώσει στους υποστηρικτές του. Μέσα σε οκτώ χρόνια η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 50% εξαιτίας της κακής διαχείρισης και της πολιτικής βίας. Η Δύση τον κατηγορούσε για αυταρχισμό λόγω του υπερβολικού κρατικού ελέγχου στην οικονομία. Ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 80% και όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας. Παρόλα αυτά ο Μουγκάμπε αρνιόταν το καπιταλιστικό μοντέλο της Δύσης. Ο νοτιοαφρικανικός τύπος είναι γεμάτος από ιστορίες του «Κόπρου του Αυγείου» που συντηρούσε επί δεκαετίες στην χώρα. Ο πρώην υπουργός οικονομικών της χώρας σε συνέντευξη του στην Deutsche Welle δήλωσε: «τα χρήματα ανήκουν στην Ζιμπάμπουε και πρέπει να επιστραφούν στην χώρα». Επιπλέον το πολιτικό κλίμα που επικρατούσε στην χώρα χαρακτηριζόταν από εκφοβισμό και αυτό φάνηκε στις προεδρικές εκλογές του 2008 όπου στον δεύτερο γύρο μοναδικός υποψήφιος ήταν ο Μουγκάμπε αφού η αντιπολίτευση είχε αποχωρίσει υποστηρίζοντας ότι το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν προκαθορισμένο.

Το Πραξικόπημα

Παρόλο που το στρατιωτικό πραξικόπημα της 15^ης Νοεμβρίου 2017 αποτέλεσε μία ριζοσπαστική ρήξη με το παρελθόν της Ζιμπάμπουε υπήρξε ταυτόχρονα μια προσπάθεια μιας παλιάς γενιάς μαχητών ZANU-PF να επιστρέψουν στο μέλλον και να διατηρήσουν το equilibrium. Είναι γεγονός πως ο στρατός μοιράζεται ισχυρούς ιδεολογικούς και κοινωνικούς δεσμούς με τις ελίτ του κόμματος ZANU-PF που χρονολογούνται από τον απελευθερωτικό πόλεμο της Ροδεσίας και ότι πολλοί στρατιωτικοί ηγέτες ήταν βαθιά ριζωμένοι στο σύστημα πατρωνίας του ZANU-PF. Βασικό αίτιο που ώθησε τον στρατό να στραφεί έναντι του Μουγκάμπε ήταν η κλιμάκωση του εσωτερικού ανταγωνισμού εντός του ZANU-PF για την διαδοχή της Προεδρίας. Ο 93χρονος ηγέτης, ο γηραιότερος εν ενεργεία αρχηγός κράτους στον κόσμο, αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας που συνεχώς επιδεινώνονταν. Οι δράστες του πραξικοπήματος ήταν βετεράνοι του απελευθερωτικού κινήματος στον στρατό που αντελήφθησαν την δική τους εξασθενούσα πολιτική συνάφεια και έτσι αποφάσισαν να διαβούν τον Ρουβίκωνα σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν το προνομιακό τους εθνικό καθεστώς. Στα μάτια αυτών των βετεράνων η Grace και η ομάδα G40 δυσφημούν τις ένοπλες δυνάμεις και την ιστορία του κράτους. Αυτές οι φραξιονιστικές διαιρέσεις προϋπήρχαν αλλά αναδύθηκαν στην επιφάνεια ταχέως όταν ο Μουγκάμπε απέλασε μια σειρά από ανωτέρους βετεράνους πολέμου. Έπειτα από απαίτηση της πλειοψηφίας των κομματικών στελεχών του κόμματος ZANU-PF ο Μουγκάμπε οδηγήθηκε σε παραίτηση στις 21-11-2017 έπειτα από 37 χρόνια στο προεδρικό αξίωμα. Στις 25-11-2017 το στρατιωτικό κίνημα χαρακτηρίστηκε από την δικαιοσύνη της Ζιμπάμπουε ως νόμιμο.

Ο «κροκόδειλος»

Ο Έμερσον Μναγκάγκουα ορκίστηκε στις 24-11-2017 ως ο νέος Πρόεδρος της Ζιμπάμπουε στο εθνικό στάδιο της Χαράρε ενώπιον χιλιάδων επευφημούντων οπαδών του. Στον όρκο του ο 75χρονος πρώην επικεφαλής των δυνάμεων ασφαλείας και γνωστός με το προσωνύμιο «κροκόδειλος» υποσχέθηκε να τηρήσει το Σύνταγμα και να προστατεύει τα δικαιώματα 15 εκ. πολιτών της Ζιμπάμπουε. Μπορεί η χώρα με τον Μουγκάμπε να μην αξιοποίησε τις προοπτικές που διέθετε ωστόσο ούτε το μέλλον υπό τον Μναγκάγκουα φαίνεται ευοίωνο. Αυτό βασίζεται στις σφαγές Γκουκουραχούντι που είχαν πραγματοποιηθεί το 1983 στην Ματαμπελελάντ όταν 20.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στην επιχείρηση καταστολής των αντιπάλων του Μουγκάμπε από την εκπαιδευμένη στην Βόρεια Κορέα Πέμπτη Ταξιαρχία. «Ο λαός μίλησε. Η φωνή του λαού είναι φωνή του Θεού» είπε σε χιλιάδες υποστηρικτές του στην έδρα του κυβερνώντος κόμματος ZANU-PF. Ο Μουγκάμπε δεν παρέστει στην ορκωμοσία, ωστόσο σύμφωνα με την κρατική εφημερίδα Herald ο Μναγκάγκουα αφού απέτισε φόρο τιμής στον «πατέρα του έθνους» τον διαβεβαίωσε πως ο ίδιος και η οικογένεια του θα είναι ασφαλείς στην Ζιμπάμπουε.

Η Κίνα

Πριν ξεσπάσει η κρίση της Ζιμπάμπουε ο επικεφαλής του στρατού στην Ζιμπάμπουε βρισκόταν στο Πεκίνο για μια επίσκεψη την οποία ο υπουργός Άμυνας της Κίνας χαρακτήρισε «ανταλλαγή μεταξύ στρατιωτικών, σχεδιασμένη από καιρό». Είναι προφανές πως η Κίνα έπαιξε ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν στην Ζιμπάμπουε. Τον Απρίλιο του 1980 η Κίνα ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε τον εκλογικό θρίαμβο του Μουγκάμπε. Έκτοτε ο αρχηγός του στρατού μεταβαίνει στο Πεκίνο τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Ο στρατιωτικός εξοπλισμός της Ζιμπάμπουε είναι κινεζικός και οι εκπαιδευτές είναι Κινέζοι. Είναι φανερό πως η Κίνα επιβλέπει την εξέλιξη του πολιτικού γίγνεσθαι στην Ζιμπάμπουε. Ο Μουγκάμπε δεν θα βρίσκονταν στην εξουσία χωρίς την στήριξη του Πεκίνου. Επιπρόσθετα η Ζιμπάμπουε είναι η χώρα με τους περισσότερους πτυχιούχους από Κινεζικά πανεπιστήμια και αυτό υποδηλώνει όχι μόνο οικονομικές αλλά και εκπαιδευτικές- πολιτιστικές σχέσεις. Ο Μουγκάμπε εμπόδιζε τους στόχους του Φόρουμ Συνεργασίας μεταξύ Κίνας και Αφρικής(Focac) που προσδιορίζει τις οικονομικές τους σχέσεις. Η Κίνα φιλοδοξεί σταθερότητα και ένας προβληματικός εταίρος αποτελούσε τροχοπέδη στο έργο της. Την τελευταία δεκαετία οι εισαγωγές είχαν εξαπλασιαστεί στην Ζιμπάμπουε γεγονός που προκάλεσε έλλειμμα στο εξωτερικό εμπόριο και οδήγησε τον Μουγκάμπε να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις του με την Δύση επειδή φοβόταν την μεγάλη εξάρτηση από την Κίνα. Επομένως η πολιτική μετάβαση της Ζιμπάμπουε της στέρησε τα πολιτικά και διπλωματικά κεκτημένα και ανέδειξε ως κερδισμένο παίκτη την Κίνα.

Πηγές