Eleni Bardaktsian

Η Ευρωπαϊκή ενεργειακή στρατηγική υπό το πρίσμα των νέων εξελίξεων στην Κύπρο

Posted on Ελένη ΜπαρντακτσιάνPosted in Αναλύσεις, Βαλκάνια & Ανατ.Μεσόγειος, ΕΕ & ΝΑΤΟ

Γράφει η Ελένη Μπαρντακτσιάν, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

 

Τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο παρά τις πρόσφατες ανακαλύψεις  παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητα, με το συνολικό πραγματικό τους μέγεθος να αξιολογείται ακόμη. Από αυτά, ξεχωρίζουν πέντε μεγάλες ανακαλύψεις: τα πεδία Tamar και Leviathan, που ανακαλύφθηκαν το 2009 και το 2010. (με εκτιμώμενη χωρητικότητα 282 bcm και 621 bcm φυσικού αερίου αντίστοιχα), το πεδίο της Αφροδίτης, που ανακαλύφθηκε το 2011 εκτός Κύπρου (με 128 bcm) και η σημαντική ανακάλυψη του 2015 από το κόστος της Αιγύπτου, του πεδίου Zohr, το οποίο κατέχει τη μεγαλύτερη χωρητικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, με εκτιμώμενο φυσικό αέριο 845 bcm. Οι ανακαλύψεις προκάλεσαν το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών χωρών που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις προμήθειας ενεργειακών πόρων εκτός της Ρωσίας, καθώς και πληθώρα ενεργειακών εταιρειών.

Το ιταλικό πρακτορείο Agenzia Nova μετέδωσε πληροφορίες, στα πλαίσια του συνεδρίου για τους υδρογονάνθρακες, που θέλουν τον δεύτερο κύκλο ερευνών που διεξήγαγε η Αμερικανική εταιρεία ExxonMobil να έχει στεφθεί με επιτυχία. Συγκεκριμένα τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που πιθανολογούνται  ότι ανέρχονται στα 1,8 τρις κ.μ, ή αλλιώς 600 δις ευρώ. Πρόσθετο ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι το πλησιέστερο οικόπεδο που γειτνιάζει είναι το κοίτασμα Zohr. Το Zohr εκτός ότι αυξάνει σημαντικά τα συνολικά αποθέματα φυσικού αερίου της ευρύτερης περιοχής, εμφανίζει και μια διαφορετική γεωλογική δομή που έχει αλλάξει το μοντέλο των ερευνών που διεξάγονται στην ευρύτερη περιοχή. Πιθανή επιβεβαίωση της ύπαρξης κοιτασμάτων αερίου και βορειότερα του Zohr, εντός της κυπριακής ΑΟΖ, είναι σαφές ότι δημιουργεί νέο ενδιαφέρον και για άλλες περιοχές, ακόμη και ελληνικού ενδιαφέροντος. Στα θαλάσσια οικόπεδα που έχουν παραχωρηθεί νοτίως της Κρήτης έχουν παρατηρηθεί ομοιότητες στο σχήμα και το μέγεθος των γεωλογικών ευρημάτων με την αντίστοιχη περιοχή στην αιγυπτιακή ΑΟΖ που ανακαλύφθηκε το Zohr. Οι θαλάσσιες περιοχές στα δυτικά και νοτιοδυτικά του νησιού έχουν παραχωρηθεί στην κοινοπραξία όπου συμμετέχει η ExxonMobil (μαζί με την Total και τα ΕΛΠΕ), η οποία πραγματοποιεί τις έρευνες στην Κύπρο. Ο Ισραηλινός ενέργειας Yiuval Steinitz είχε κάνει λόγο για συνολικό απόθεμα στην περιοχή της Αν. Μεσογείου που ξεπερνά τα 10 τρις. κυβικά μέτρα και το οποίο μοιράζεται αυτήν τη στιγμή μεταξύ του Ισραήλ, της Κύπρου και φυσικά της Αιγύπτου, η οποία έχει και τη μερίδα του λέοντος. Εφόσον επιβεβαιωθούν οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις που έχουν διατυπωθεί από το γαλλικό ινστιτούτο υδρογονανθράκων BEICIP και την αμερικανική γεωλογική υπηρεσία USGS, τότε θα μιλάμε για μια νέα Βόρεια Θάλασσα που επί δεκαετίες αποτελούσε μία από τις βασικές πηγές ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης.

Γεωστρατηγικά, το γεγονός ότι η Κύπρος είναι μέλος της ΕΕ και μάλιστα του στενού πυρήνα της Ευρωζώνης καθιστά ακόμη πιο ενδιαφέρουσες τις προοπτικές της Αν. Μεσογείου να καταστεί νέα πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης. Σε αυτήν την εικόνα, μάλιστα, ο ρόλος της Ελλάδας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, ακόμη και εάν δεν ανακαλυφθούν κοιτάσματα στην Κρήτη, καθώς η χώρα μας θα αποτελέσει τη Νότια Πύλη για την ενεργειακή τροφοδοσία της ΕΕ, είτε μέσω των υφιστάμενων ή και νέων υποδομών υποδοχής υγροποιημένου φυσικού αερίου, είτε μέσω του αγωγού φυσικού αερίου East Med που υπό το πρίσμα πιθανών νέων ανακαλύψεων θα καταστεί ακόμη πιο επίκαιρος.

Η ίδια η ΕΕ αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως παγκόσμιο καταναλωτή ενέργειας καθώς εισάγει το 53% της ενέργειας της γεγονός που τον καθιστά τον μεγαλύτερο εισαγωγέα στον κόσμο. Έως το 2020 υπάρχει ανάγκη επένδυσης άνω 1 τρις ευρώ στον ενεργειακό τομέα της ΕΕ. Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να διατηρήσει τον ηγετικό της ρολό στις παγκόσμιες επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ΕΕ εισάγει κατά μέσο όρο περίπου 30%  του φυσικού αερίου από την Ρωσία και από τον κρατικό κολοσσό Gazprom. Το σύνολο των κρατών της ανατολικής Ευρώπης είναι απολύτως εξαρτημένο από το ρωσικό φυσικό αέριο σε ποσοστό 80-100%. Έπειτα από τις τριβές μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, η ΕΕ άρχισε να αναζητά τρόπους και να δραστηριοποιείται σε διαδικασίες οι όποιες θα μείωναν την ενεργειακή της εξάρτηση από την Μόσχα (Μαζης 2016). Μια απόπειρα ενεργειακής χειραφέτησης της Ευρώπης διερευνά την πιθανότητα δημιουργίας τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου , ένα εγχείρημα άκρως δαπανηρό. Με δεδομένη την ενεργειακή της παρουσία στην Ευρώπη η Ρωσία στρέφει το ενδιαφέρον της προς την Ανατολή με σκοπό να οικοδομήσει μια στρατηγική σχέση με την Κίνα σε ένα πλαίσιο οικοδομήσεως της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ασφάλειας σε γεωπολιτικό επίπεδο.

Το μεγάλο ερώτημα που ταλανίζει τη Λευκωσία είναι πότε το «Deep Sea Metro-1», το οποίο διαθέτει τη δυνατότητα να φθάσει σε ακόμα μεγαλύτερα βάθη από τον «Πορθητή», θα καταπλεύσει και, κυρίως, σε ποιο σημείο θα κάνει γεωτρήσεις. Στη Λευκωσία υπάρχει φόβος ότι οι Τούρκοι θα μπορούσαν να το τοποθετήσουν σε κάποιο από τα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ που δεν έχουν αποδοθεί προς εκμετάλλευση (1, 4, 5 και 7). Η τουρκική κινητικότητα στην περιοχή είναι και εκείνη που έχει οδηγήσει σε εξαιρετικά προσεκτική διαχείριση των πληροφοριών που έρχονται στο φως της δημοσιότητας σχετικά με τα πρώτα ενθαρρυντικά ευρήματα της ExxonMobil στον στόχο «Γλαύκος-1» του οικοπέδου 10 της κυπριακής ΑΟΖ. Ήδη η Τουρκία στέλνει νοτίως της Κύπρου τα γεωτρύπανα της, τόσο τον Πορθητή όσο και το δεύτερο γεωτρύπανο που αγόρασε και που φτάνει τις επόμενες μέρες, σύμφωνα τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ο οποίος ανακοίνωσε ότι θα αρχίσουν γεωτρήσεις σε εκείνη την περιοχή στα σημεία που έχουν εξακριβώσει με τις έρευνές τους. Η παρέμβαση της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ δημιουργεί φόβους ότι οι πρόσφατες ανακαλύψεις αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο θα επιδεινώσουν τις προϋπάρχουσες εντάσεις στην περιοχή, δημιουργώντας ενδεχομένως νέες συγκρούσεις. Είναι φανερό ότι το πλαίσιο δεν πρόκειται μόνο για τη διαμάχη περί θαλάσσιων συνόρων και ζωνών αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης στη θάλασσα αλλά και εσωτερικές διαμάχες, όπως το Κυπριακό ή η διαμάχη Ισραήλ-Παλαιστίνης.

Επομένως συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης των κρατών μελών αναφορικά με την ενεργειακή ασφάλεια, η εξάρτηση των ευρωπαϊκών εισαγωγών θα συνεχιστεί τουλάχιστον σε ένα μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Μοναδική λύση για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Γηραιάς Ηπείρου αποτελεί η διαφοροποίηση των πηγών και οδών προμήθειας ενεργειακών πόρων. Η Κύπρος είναι μια ευοίωνη περίπτωση όμως ο παράγοντας  Τουρκία είναι αστάθμητος δεδομένου ότι επιθυμεί να διαδραματίσει ισχυρό ρόλο στο περιφερειακό ενεργειακό παιχνίδι.

Πηγές: