Ελληνικά
Γράφει ο Ευθύμιος Κόκκαλης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Ιστορικά, οι Taliban αποτελούν μία υπερσυντηρητική πολιτική και θρησκευτική οργάνωση που εμφανίστηκε στο Αφγανιστάν την δεκαετία του 1990, ακολουθώντας την απόσυρση των σοβιετικών στρατευμάτων, την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος και την κατάρρευση του αισθήματος τάξης και ασφάλειας στον κοινωνικό ιστό της χώρας.[1] Οι Taliban εμφανίστηκαν ως δύναμη κοινωνικής τάξης το 1994 στο νότιο Αφγανιστάν και σχετικά γρήγορα κυριάρχησαν και υπέταξαν τους τοπικούς πολέμαρχους. Μέχρι το 1996, η υποστήριξη των Taliban από την εθνότητα των Pashtun και από συντηρητικά ισλαμικά στοιχεία του εξωτερικού, τους έδωσαν την δυνατότητα να κυριαρχήσουν στην Kabul και να αποκτήσουν τον έλεγχο της χώρας.[2] Ωστόσο, η οργάνωση βρήκε σθεναρή αντίσταση από άλλες εθνοτικές ομάδες οι οποίες έχουν παραδοσιακή αντιπαλότητα, με τους Pashtun. Ο λόγος είναι πως είδαν τους Taliban σαν τη συνέχεια της κυριαρχίας των Pashtun στη χώρα.[3]
Την αποχώρηση των ΗΠΑ από τα εδάφη του Αφγανιστάν προετοίμαζαν συζητήσεις που άρχισαν το 2018 με την μεσολάβηση της Σαουδικής Αραβίας, του Πακιστάν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τις μοναδικές χώρες που έχουν διπλωματικές σχέσεις και με τους δύο. Οι διαπραγματεύσεις περιελάμβαναν την αποχώρηση στρατευμάτων από τα εδάφη του Αφγανιστάν, από το 2019, και τις συζητήσεις μεταξύ Κεντρικής Κυβέρνησης και Taliban. Η αδυναμία της κυβέρνησης του Ashraf Ghani, να αποκτήσει τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας οδήγησε στην αναζήτηση συμβιβασμού με τους Taliban. Μετά το αδιέξοδο και την φυγή των αμερικανικών στρατευμάτων οι Taliban παρέλασαν μέχρι την πρωτεύουσα Καμπούλ.
Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τα εδάφη του Αφγανιστάν, ως μέρος του ευρύτερου σχεδίου των ΗΠΑ να εστιάσει στην αποτροπή της επιθετικής πολιτικής της Κίνας στον Ειρηνικό[4], ολοκληρώθηκε τον τελευταίο μήνα. Την αλλαγή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπερθεμάτισε με πρόσφατες δηλώσεις του ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antoni Blinken ξεκαθαρίζοντας πως δεν αποτελεί εθνικό συμφέρον για τη χώρα του η παραμονή τους στο Αφγανιστάν σε μία εποχή που αντιμετωπίζει άλλες προκλήσεις όπως η Κίνα και η Ρωσία.[5]
Η επάνοδος των Taliban στην εξουσία, όπως διαφαίνεται, σηματοδοτεί και την επιστροφή της χώρας σε ισλαμιστική διακυβέρνηση και στην επιστροφή στο νόμο της Σαρίας, με δυσοίωνες προβλέψεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών. Ο ηγέτης των Taliban έσπευσε να καταθέσει την πρόθεση του αυτή, σε πρόσφατες δηλώσεις του.[1] Η καταπίεση των γυναικών και η εμπορία ανθρώπων και δη γυναικών και ανήλικων αγοριών κατά την προηγούμενη περίοδο διακυβέρνησης τους ήταν τα στοιχεία που αμαύρωσαν την περίοδο εκείνη.
Η εμπορία ανθρώπων αποτέλεσε σημαντική πηγή εσόδων (μαζί με το όπιο) τα χρόνια της φθίνουσας πορείας της οργάνωσης (μετά το 2001). Αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία πως « Το εμπόριο ναρκωτικών δημιουργεί πολλά κέρδη, αλλά οι γυναίκες προϊόν της εμπορίας ανθρώπων είναι πολύ πιο επικερδής. Σε αντίθεση με τα ναρκωτικά δεν χρειάζεται να μεγαλώσουν, αποξηρανθούν και να πακεταριστούν. Σε αντίθεση με τα ναρκωτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά και ξανά.»[2] Το Αφγανιστάν αποτελεί χώρα καταγωγής, χώρα προορισμό και χώρα διέλευσης για την διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Σύμφωνα με κάποιες έρευνες εμφανίζονται και υψηλά ποσοστά διακίνησης ατόμων στο εσωτερικό της χώρας. Τα θύματα συνήθως είναι γυναίκες και ο σκοπός είναι η σεξουαλική εκμετάλλευση. Επίσης αναφέρονται και ως θύματα παιδιά, κυρίως κορίτσια.[3]
Γίνεται κατανοητό ότι η ανασφάλεια και η ρευστή πολιτική κατάσταση στην χώρα είναι η βασική αιτία της μετακίνησης των Αφγανών προς χώρες της Ευρώπης. Εκφράζονται φόβοι για μία νέα μεταναστευτική κρίση, η οποία θα δημιουργήσει τριγμούς στην συνοχή της Ε.Ε. Παρά τις προσπάθειες, το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης δεν έχει καταλήξει σε κοινή αποδοχή από τα κράτη-μέλη και ενδεχόμενη διαφοροποίηση κάποιων κρατών-μελών από την κοινή μεταναστευτική πολιτική θα μεγαλώσει το χάσμα στους κόλπους της Ένωσης. Η στάση των χωρών του λεγόμενου «Βίζεγκραντ» αποτέλεσε τροχοπέδη στην προσπάθεια της Ένωσης να διαχειριστεί ισομερώς την μεταναστευτική κρίση του 2015 και η αναβίωση παρόμοιων ολισθημάτων, στην πορεία της Ε.Ε. προς την ολοκλήρωση, δεν αποκλείεται σε ενδεχόμενη νέα κρίση.[4]
Η πρόθεση της Τουρκίας να αναλάβει τον έλεγχο του αεροδρομίου της Καμπούλ είναι ενδεικτική για τα σχέδια που έχει για την περιοχή. Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις της με το Αφγανιστάν και ο ρόλος της ως μέλος του ΝΑΤΟ αποτελούν σημαντικά εργαλεία στην προσπάθεια που κάνει η Άγκυρα να αναβαθμίσει το ρόλο της στην περιοχή. Η περίπτωση του Αφγανιστάν είναι η συνέχεια της πολιτικής της Άγκυρας να αναδειχθεί ως μία ηγεμονική περιφερειακή δύναμη. Μετά τη Συρία, τη Λιβύη και την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ σειρά έχει η εμπλοκή της στο Αφγανιστάν.
Η κίνηση αυτή βέβαια έχει διττή ανάγνωση. Σε επίπεδο «low politics», πίσω από αυτό ίσως κρύβεται και το μεταναστευτικό ζήτημα. Ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτό έχει αναγνωριστεί ως μείζονος σημασίας και ο πρόεδρος Ερντογάν επιθυμεί να αναβαθμίσει και τη θέση του ως συνομιλητής της Ε.Ε. για το μεταναστευτικό. Ο φόβος της Ευρώπη για πιθανή αύξηση των μεταναστευτικών και ο κομβικός ρόλος της Τουρκίας στην αναχαίτιση τους, δίνουν στην Τουρκία την δυνατότητα εργαλειοποίησης του ζητήματος στις διαπραγματεύσεις.
Η θεωρία χρηματοδότησης των τρομοκρατικών ομάδων, η οποία αναπτύχθηκε από τον Michael Freeman, θέτει τους βασικούς θεωρητικούς πυλώνες βάσει των οποίων λειτουργούν οι ομάδες αυτές και επιλέγουν τις πηγές χρηματοδότησης τους.[1] Στην περιφέρεια αυτή δραστηριοποιούνται, ήδη, δίκτυα του οργανωμένου εγκλήματος τα οποία αποκομίζουν μεγάλα χρηματικά ποσά από την διακίνηση και την εμπορία ανθρώπων. Πολύ συχνά, τα ίδια δίκτυα ελέγχουν και το εμπόριο ναρκωτικών. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, πως υπάρχει διασύνδεση των δικτύων εμπορίας και διακίνησης ανθρώπων με τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως ο ISIS και οι Taliban.
Χάρτης 1. Οι διαδρομές των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη
Χάρτης 2. Η διαδρομή των ναρκωτικών προερχόμενα από το Αφγανιστάν προς την Ευρώπη.
Το όπιο του Αφγανιστάν περνάει μέσα από την Τουρκία ακολουθώντας τη βαλκανική οδό προς την Ευρώπη. Παρατηρώντας τις ροές των μεταναστών και τη διαδρομή των ναρκωτικών είναι εμφανείς κάποιες ομοιότητες. Επομένως, είναι πολύ πιθανό σε περίπτωση που αυξηθούν οι ροές προς την Ευρώπη να επιβαρυνθεί ο Eastern Mediterranean Route, ο οποίος καταλήγει στην Ελλάδα.
Απομένει λοιπόν να δούμε ποια θα είναι η στάση της Τουρκίας στην επερχόμενη κρίση στα σύνορα της με το Αφγανιστάν, ποια θα είναι η αντίδραση της Ε.Ε. και πως θα μπορέσει να διαχειριστεί η Ένωση την ανθρωπιστική κρίση απορροφώντας τους όποιους τριγμούς δημιουργηθούν στο εσωτερικό της.
Πηγές
[1] Ferguson James, ‘Taliban: The unknown enemy’, Transworld Digital, Afghanistan, 2010
[2] Ferguson James, ‘Taliban: The unknown enemy’, Afghanistan, 2010, published by Transworld Digital.
[3] Adam Zeidan, ‘Taliban: Political and Religious Faction, Afghanistan’, Encyclopedia Britannica, September 2020, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.britannica.com/topic/Taliban, ανακτήθηκε στις 11/10/2020.
[4] The Diplοmat, ‘The US-China trade war is still happening’, Sara Hsu, δημοσιεύθηκε την 03/03/2021, ανακτήθηκε την 17/08/2021 από την ηλεκτρονική ιστοσελίδα https://thediplomat.com/2021/03/the-us-china-trade-war-is-still-happening
[5] The NYT, ‘’ Blinken says the Taliban moved faster than expected, but defends removal of U.S. troops.’’, δημοσιεύθηκε 15/08/2021, Lara Jakes, ανακτήθηκε την 16/08/2021 από την ιστοσελίδα https://www.nytimes.com/2021/08/15/world/taliban-blinken-afghanistan-kabul.html
[6] The Guardian, ‘’ Taliban declares ‘war is over in Afghanistan’ as foreign powers exit Kabul’’, δημοσιεύθηκε 15/08/2021, ανακτήθηκε την 16/08/2021 από την ιστοσελίδα https://www.theguardian.com/world/2021/aug/16/taliban-declares-war-is-over-in-afghanistan-as-us-led-forces-exit-kabul [7] Kara Siddartah, Sex Trafficking: ‘Inside The Business of Modern Slavery’, New York: Columbia University Press, 2009, σελ. 12. [8] United Nation Office on Drugs and Crime, ‘Trafficking in Persons: Global Patterns’, Vienna, United Nations, 2006, σελ. 9. [9] Reuters, ‘Visegrad Four grouping push back on the new EU migration plan’, δημοσιεύτηκε 24/09/2020, ανακτήθηκε την 17/08/2021 από την ηλεκτρονική ιστοσελίδα https://www.reuters.com/article/us-europe-migrants-hungary-idUSKCN26F1T6 [10] Freeman Michael, ‘The sources of terrorist financing: theory and typology’, Studies in Conflict and Terrorism, v.34, Monterey, 2011, pp.465.