Eleni Bardaktsian

Η Ενεργειακή σκακιέρα της Ευρώπης και ο ρόλος της Βουλγαρίας

Posted on Ελένη ΜπαρντακτσιάνPosted in Αναλύσεις, Ενεργειακή Ασφάλεια

Γράφει η Ελένη Μπαρντακτσιάν, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Το 2014 η ουκρανική κρίση αποτέλεσε την αφορμή να τεθούν επί τάπητος τα ενεργειακά ζητήματα και να τοποθετηθούν στην κορυφή της ευρωπαϊκής ατζέντας αφού οι ανησυχίες για μια πιθανή πολιτικά υποκινούμενη διαταραχή των ευρωπαϊκών προμηθειών φυσικού αερίου απ’ τη Ρωσία ήταν σχεδόν βέβαιες. Ως εκ τούτου η Ευρώπη ανέπτυξε τη δική της στρατηγική ενεργειακής ασφαλείας δημιουργώντας την Ενεργειακή Ένωση, ενώ η  στρατηγική της Ρωσίας είχε ως κύριο στόχο την διατήρηση του μεριδίου της στην μελλοντική ευρωπαϊκή αγορά. Το φυσικό αέριο η ΕΕ το προμηθεύεται από τη Νορβηγία, την Μεγάλη Βρετανία, την Ολλανδία και την Ρωσία εκ των οποίων οι πηγές της Ολλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας μειώνονται δραματικά. Η παγκόσμια αγορά ενέργειας χαρακτηρίζεται από την συνεχόμενη αναβάθμιση της Ρωσίας (φυσικό αέριο, πετρέλαιο, πυρηνική ενέργεια), την αυξανόμενη μετατόπιση του διεθνούς ενεργειακού ανταγωνισμού στο υποσύστημα της Ασίας καθώς και οι φόβοι για μειωμένη παραγωγή και αυξημένη διεθνή τιμή του πετρελαίου. Επιπλέον σύμφωνα με τις προβλέψεις του αμερικανικού υπουργείου ενέργειας έως το 2022 οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΠΑ θα αυξηθούν θεαματικά αντιστρέφοντας για πρώτη φορά από το 1953 το ισοζύγιο εισαγωγών εξαγωγών υδρογονανθράκων.

Η Βουλγαρία αποτελεί βασικό παίκτη αυτής της ενεργειακής σκακιέρας μιας και επιθυμεί να αποτελέσει τη γέφυρα του ρωσικού φυσικού αερίου προς τις ευρωπαϊκές αγορές που θα φτάνει στα ελληνοτουρκικά σύνορα μέσω του αγωγού Turkish Stream. Η βουλγαρική πολιτική ηγεσία λαμβάνει πρωτοβουλίες που έχουν ως στόχο την ευθυγράμμιση του ενεργειακού πλαισίου της χώρας με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό γεγονός που θα οδηγήσει σε καλύτερους όρους για την προσέλκυση επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα. Οι ΗΠΑ έχουν αντίθετη γνώμη και απειλούν με κυρώσεις αφού στόχος τους είναι η πώληση του δικού τους υγροποιημένου φυσικού αεριού (LNG) στην ΕΕ. Σε μια προσπάθεια να πείσει την Μόσχα να προχωρήσει στην υλοποίηση σχεδιασμών στον ενεργειακό τομέα που θα την συμπεριλαμβάνουν, η Βουλγαρία προχώρησε στην προκήρυξη διαγωνισμού για την ανάπτυξη νέας σύνδεσης για τη μεταφορά του ρωσικού φυσικού αερίου υπό την Τουρκία στην Βουλγαρία. Αξίζει να αναφερθεί πως βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία για την έναρξη των εργασιών της κατασκευής του διασυνδετήριου αγωγού BRUA (Bulgaria- Romania- Hungary- Austria) επί ρουμανικού εδάφους. Όπως και ο αγωγός IGB αποτελεί τμήμα του Νότιου Διάδρομου και μέσω της διασύνδεσης με τον αγωγό TAP έτσι και το δίκτυο ΔΕΣΦΑ θα παρέχει στην ΝΑ Ευρώπη πρόσβαση στο φυσικό αέριο της Κασπίας.

Η ενεργειακή ασφάλεια για την Ευρώπη δημιουργεί την ανάγκη για πιο τακτικές διαβουλεύσεις μεταξύ των συμμάχων. Αρχικά τον Ιανουάριο του 2009 η διαμάχη για τις τιμές του φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας οδήγησε στην διακοπή της προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Επακόλουθα το  οικονομικό κόστος για την Ευρώπη ήταν μεγάλο κυρίως για τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης οι οποίες ήταν αποκλειστικά εξαρτημένες από το ρωσικό φυσικό αέριο. Μεταξύ άλλων στόχος της Ρωσίας είναι η εκτροπή μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ουκρανία έως το 2020. Για την επίτευξη αυτού το 2015 η Gazprom υπέγραψε μια συμφωνία με τις μεγάλες ευρωπαϊκές ενεργειακές εταιρείες για την κατασκευή του Nord Stream 2 o οποίος αποτελεί το επίκεντρο όλων των ευρωπαϊκών διαβουλεύσεων που αφορούν τις σχέσεις ΕΕ με την Ρωσία. Επομένως η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρωπαϊκής ασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα υπογραμμίζεται η συνεχής προσπάθεια της Ρωσίας να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής. Οι αγωγοί Nord Stream 2 και Turkish Stream χαρακτηρίζονται από τη Δύση ως “υβριδικά εργαλεία πόλεμου” της Ρωσίας που συμβάλλουν στην ενίσχυση της πολιτικής της επιρροής και στην πρόκληση διαφωνιών μεταξύ των μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας και της ΕΕ. Για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία δεν χρειάζεται ο τερματισμός της αλλά ο περιορισμός μέσω της διαφοροποίησης στην προμήθεια φυσικού αερίου όπως και η ένταξη των Βαλκανίων σε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα στον τομέα της ενέργειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πολωνία και η Σλοβακία οι οποίες φοβούνται την εξάρτηση από την Ρωσία και συμφωνούν με την άποψη ότι ο Nord Stream 2 θα ενισχύσει το μονοπωλιακό ρόλο της. Με το Nord Stream 2 να δέχεται τα πυρά από τους ευρωπαϊκούς φορείς χάραξης πολιτικής, ο Turkish Stream γίνεται ένα σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί για τη Ρωσία στο «παιχνίδι». Ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ μετά από τη συνάντηση του με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν παρουσίασε τις προθέσεις της Βουλγαρίας να προχωρήσει σε συνεργασία με τη Ρωσία και την Τουρκία. Ωστόσο η εν λόγω πολιτική θα αποδειχθεί ανεδαφική εάν δεν μπορέσει να καταλήξει στις αγορές της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Επιπλέον δεν πληροί τις προϋποθέσεις του Τρίτου Ενεργειακού Πακέτο της ΕΕ γεγονός που αποτελεί τροχοπέδη ως προς την έγκριση της από τις Βρυξέλλες. Σε κάθε περίπτωση η φιλορωσική  στροφή της Βουλγαρίας στα ενεργειακά θέματα χρήζει παρακολούθησης για εκκολαπτόμενες συγκρούσεις συμφερόντων. Η απομάκρυνση της Βουλγαρίας συνιστά  πρόβλημα για την προώθηση των ενεργειακών και στρατηγικών συμφερόντων των υπολοίπων εμπλεκόμενων μερών. Η Βουλγαρία επιδιώκει να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στα ενεργειακά τεκταινόμενα της περιοχής. «Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην στον ενεργειακό τομέα ο όποιος έχει περάσει από το μονοπώλιο στο σταδιακό άνοιγμα της αγοράς και τον ανταγωνισμό τις τελευταίες δεκαετίες» όπως δηλώνει το Υπουργείο Ενέργειας της Βουλγαρίας σε ανακοίνωση του με αφορμή την ολοκλήρωση της βουλγαρικής προεδρίας στο Συμβούλιο της ΕΕ  για το πρώτο εξάμηνο του 2018.

 

Πηγές