Ελληνικά
Γράφει ο Μανώλης Δασκαλάκης, Εξωτερικός Συνεργάτης ΚΕΔΙΣΑ
Η επικρατούσα ιδεολογία όσον αφορά τη διεθνή πολιτική και οικονομία των υδρογονανθράκων στη Ρωσία είναι ο μεικτός Μερκαντιλισμός. Πιστεύεται ότι το κράτος θα ελέγχει, τουλάχιστον οικονομικά και στρατηγικά, τις εταιρείες που εμπορεύονται πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα και η κατεύθυνση τους πρέπει να είναι εξαγωγική όχι μόνο για οικονομικούς αλλά και διπλωματικούς λόγους. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις αναλαμβάνουν κάποια μικρά ποσοστά μετοχών ιδιώτες (συμβαίνει κυρίως για ενίσχυση της τεχνογνωσίας) χωρίς ωστόσο να έχουν καθοριστικό ρόλο αφού το κράτος ελέγχει τα μεγαλύτερα μερίδια Το Ρωσικό κράτος χρησιμοποιεί τις ενεργειακές εταιρείες παραγωγής και εμπορίας, για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του και πάντα η στρατηγική τους καθορίζεται από τα κρατικά συμφέροντα αλλά και τις συγκρούσεις και γενικά τις σχέσεις που έχει με άλλα κράτη, κυρίως τα γειτονικά αλλά και τις υπόλοιπες παγκόσμιες μεγάλες δυνάμεις. Ιδιαίτερα καθορίζει όμως τις σχέσεις με τις χώρες που προμηθεύει ενεργειακά.
Η Ρωσία είναι μια από τις μεγάλες δυνάμεις και αναμφισβήτητα ένα από τα ισχυρότερα κράτη σε ενεργειακό επίπεδο και έχει μια αμιγώς εξαγωγική πολιτική. Η Ρωσία είναι άκρως εξαρτώμενη από τις εξαγωγές των ενεργειακών πόρων της. Η διαφορά της με τις άλλες παγκόσμιες δυνάμεις είναι ότι η Ρωσία είναι ενεργειακά αυτάρκης ενώ η Κίνα και σε πολύ μικρότερο βαθμό οι ΗΠΑ είναι κυρίως εισαγωγικές. Το μοντέλο της έχει κοινά με την Κίνα δημιουργώντας εταιρείες – κρατικούς πρωταθλητές και η στρατηγική τους είναι υπό τον έλεγχο και στα πλαίσια της εξυπηρέτησης των μερκαντιλιστικών σκοπών της νέας Ρωσίας του Πούτιν. Παράγει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου(ΦΑ) και καλύπτει την πλειοψηφία της ενεργειακής της κατανάλωσης ενώ αξιοποιεί τα αποθέματα ΦΑ της και οι πηγές της έχουν μικρό κόστος παραγωγής. Ενδεικτικό είναι ότι η Ρωσία είχε συνολική παραγωγή ενέργειας 800Mtoe και ειδικά παρήγαγε 741bcm ΦΑ το 2018, μέγεθος που αποτελεί το 19% της παγκόσμιας παραγωγής ενώ το ίδιο έτος παρήγαγε 556Mt πετρελαίου, το 12,4% της παγκόσμιας παραγωγής και 412Mt άνθρακα που αποτελεί το 5% της παραγωγής σε όλο τον κόσμο (2018, enerdata). Η Ρωσία είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ σε εξαγωγές ΦΑ και πρώτη σε αποθέματα αερίου και έχει σχεδόν υπερδιπλάσια αποθέματα από το δεύτερο. Είναι σημαντικό κομμάτι λοιπόν της οικονομίας της αφού γενικά οι εξαγωγές των υδρογονανθράκων αποτελούν πάνω από 40% του προϋπολογισμού της Ρωσίας. Η Κίνα είναι ο 3ος μεγαλύτερος εξαγωγικός προσανατολισμός πετρελαίου για τη Ρωσία, μέσω του δικτύου ESPO ενώ το 80% πάει στην Ε.Ε.(Τσακίρης,2018)
Οι κυριότερες εταιρείες που ελέγχουν την παραγωγή ΦΑ είναι η Rosneft, Gazprom, Transneft. Ελέγχονται από το ομοσπονδιακό κράτος εξυπηρετώντας τους σκοπούς της Ρωσικής διπλωματίας. Τα μερκαντιλιστικά καθεστώτα δε θα άφηναν ιδιώτες και ειδικά συμφερόντων ξένων χωρών να εισέλθουν στις κρατικές αυτές εταιρείες αφού ουσιαστικά αποτελούν εργαλείο της οικονομίας αλλά κυρίως της διπλωματίας της εκάστοτε χώρας. Στη Ρωσία, εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση της Rosneft όπου η BP κατέχει ποσοστό 19.75% του μετοχικού της κεφαλαίου.
Η εταιρεία που αποτελεί τεράστιο κεφάλαιο για την ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας είναι η Gazprom. Μέσω των επενδύσεων της Gazprom, η Ρωσική διπλωματία έχει εισέλθει σε πολλές χώρες στις οποίες έχει συμφέροντα. Η Gazprom δεν ελέγχεται 100% κρατικά αλλά είναι η μόνη που εξάγει αέριο από αγωγούς (βασικός της αγοραστής είναι η Ε.Ε.) ενώ οι άλλες που είναι στο ίδιο καθεστώς εξάγουν μόνο μέσω LNG .
Παρά τα γεγονότα της Κριμαίας, η Ρωσική παραγωγή ανεβαίνει. Τα πεδία που πάνε προς Κίνα δεν έχουν να κάνουν με τα πεδία που εξυπηρετούν την Ε.Ε. αφού τα τελευταία είναι καινούργια. Μετά τα γεγονότα στην Κριμαία το 2014, η Ρωσία προσπάθησε να εντατικοποιήσει τις εξαγωγές προς την Κίνα φοβούμενη ενδεχόμενα αντίποινα από τη Δύση. H Gazprom κάνει συμφωνία για ανάπτυξη των κοιτασμάτων ΦΑ της Αν. Σιβηρίας για λογαριασμό της CNPC(China National Petroleum Coorporation) ενώ προβλέπεται 38 ΔΚΜ/Ε στην CNPC μέσω δανείου που θα προσφέρει η εταιρεία ενώ προβλέπεται αύξηση της εξαγόμενης ποσότητας σε 60 ΔΚΜ/Ε μελλοντικά.
Οι διπλωματικές σχέσεις της Ρωσίας με την Κίνα είναι καλές. Τους ενώνει η μερκαντιλιστική τους στρατηγική και ένας κοινός σκοπός, να μειώσουν την γεωπολιτική και ενεργειακή ισχύ των ΗΠΑ. Τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ η Ρωσία του Πούτιν, τις έβλεπε κοντά της θέλοντας να ελέγξει τις πηγές της περιοχής δημιουργώντας μάλιστα την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, μια σύμπραξη χωρών με τη Ρωσία σε ηγετικό ρόλο να πλαισιώνεται από χώρες του Καυκάσου και πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες. Ίσως και οι ίδιες οι χώρες νιώθουν πιο κοντά στη Ρωσία παρά τη Δύση. Με τη Ε.Ε οι σχέσεις σε οικονομικό – ενεργειακό επίπεδο είναι καλές λόγω της εξάρτησης που έχει η Ε.Ε. από τους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας. Τα συμφέροντα των ΗΠΑ με τη Ρωσία είναι συγκρουόμενα αλλά μέχρι στιγμής, εκτός από το να προσπαθούν να ελέγξουν στρατιωτικά κάποιες περιοχές, έχουν καταφέρει να υπάρχει μια σχετική σταθερότητα στις μεταξύ τους σχέσεις στο ενεργειακό πεδίο.
Πηγές
Ενεργειακή Ασφάλεια και Διεθνής Πολιτική, Θ.Τσακίρης, 2018 (Εκδόσεις Παπαζήσης)
Enerdata,2018 html https://yearbook.enerdata.net/crude-oil/world-production-statitistic
Enerdata,2018 https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-energy-production.html
Enerdata,2018 https://yearbook.enerdata.net/natural-gas/world-natural-gas-production-statistics.html
Enerdata,2018 https://yearbook.enerdata.net/coal-lignite/coal-production-data.html
Ιστορία Οικονομικών Θεωριών-Μερκαντιλισμός, Θεοχαράκης https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ECON219/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B5%CF%82%20%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B5%CF%89%CE%BD/Theocarakis_HET_3_Mercantilism%20rev.pdf