Ελληνικά
Γράφει ο Ιωάννης Γκινολάρι, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Γενικά περί Νότιας Σινικής Θάλασσας
Η θάλασσα της Νότιας Κίνας ή Νότια Σινική Θάλασσα είναι θάλασσα του δυτικού Ειρηνικού Ωκεανού και περιλαμβάνει μια περιοχή από τη Σιγκαπούρη και τα στενά της Μαλάκας μέχρι τα στενά της Ταϊβάν, με έκταση περίπου 3,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Περίπου το 1/3 της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας διέρχεται από τα νερά της, ενώ εκτιμάται ότι κάτω από τον πυθμένα της βρίσκονται τεράστιες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η θάλασσα της Νότιας Κίνας περιβάλλεται από την ενδοχώρα της Κίνας και της Ταϊβάν στα βόρεια, τις Φιλιππίνες στα δυτικά, τη χερσόνησο της Μαλαισίας και τη Σουμάτρα στα ανατολικά και το Βόρνεο στα νότια.
Η κατάσταση περιπλέκεται
Στην Νότια Σινική θάλασσα βρίσκονται τα νησιά Σπράτλυ ή Σπράτλι (Spratly Islands1 ). Τα νησιά αυτά αποτελούν μια αμφισβητούμενη ομάδα νησιών, νησίδων και 100 υφάλων και ατολών2 . Το αρχιπέλαγος βρίσκεται στις ακτές των Φιλιππίνων, της Μαλαισίας και του νότιου Βιετνάμ. Τα νησιά αυτά δεν έχουν καλλιεργήσιμη γη, αυτόχθονες κατοίκους και ελάχιστα απ’ αυτά έχουν μόνιμη παροχή πόσιμου νερού. Οι φυσικοί πόροι των νήσων περιλαμβάνουν ψάρια, γκουανό και τεράστια φυσικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, γι’ αυτό άλλωστε και αποτελούν σημείο έριδας μεταξύ πολλών κρατών, όπως θα αναλυθεί παρακάτω. Στην οικονομική δραστηριότητα των νήσων συγκαταλέγεται η εμπορική αλιεία, η ναυτιλία, η εξόρυξη γκουανό και ο τουρισμός. Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω τα Spratly Islands διαθέτουν σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, η ολοένα και αυξανόμενη ανάγκη της ταχέως αναπτυσσόμενης Ασίας για πηγές ενέργειας κάνει την περιοχή πόλο έλξης, αλλά και διαμάχης μεταξύ πολλών Ασιατικών κρατών. Η Κίνα, η Ταϊβάν και το Βιετνάμ παραδοσιακά διεκδικούν την ολότητα της περιοχής βασιζόμενοι σε ιστορικά στοιχεία, ενώ οι Φιλιππίνες, η Μαλαισία και το Μπρουνέι βασίζουν τις διεκδικήσεις τους στις διατάξεις της γεωγραφικής εγγύτητας της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (United Nations Convention on the Law of the Sea-UNCLOS ) και διεκδικούν τμήματα του αρχιπελάγους. Πάνω από 60 νησιωτικά συμπλέγματα της περιοχής υποστηρίζεται ότι έχουν καλυφθεί από τις χώρες που τα διεκδικούν.
Ειδικότερα : Η Κίνα και οι διεκδικήσεις της στο νησιωτικό σύμπλεγμα
Η βασική κινεζική θέση είναι η αδιαμφισβήτητη κυριαρχία της στα νησιά Nanshan ( τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα νησιά Σπράτλυ ). Την περίοδο 1946-1947 η Κίνα δημοσιεύει ονόματα για τα νησιά και τις νησίδες του αρχιπελάγους, αρχικά τα περιλαμβάνει στην επαρχεία Guangdong και στη συνέχεια στην επαρχεία Hainan3. Τα γεγονότα αυτά είχαν ως φυσικό επακόλουθο την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Βιετνάμ και Φιλιππίνων με την Κίνα σχετικά με το καθεστώς και την ιδιοκτησία των Spratly. Μία εκ των αντιδράσεων των Φιλιππίνων ήταν και η προσφυγή το 2013 στη Χάγη και στο Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο που είναι και το προβλεπόμενο όργανο από την UNCLOS.
Η απόφαση του Μόνιμου Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου
Η απόφαση που βγήκε από το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης στις 12 Ιουλίου 2016 ήταν καταδικαστική για την Κίνα. Η απόφαση του ΜΔΔ έχει ως εξής : Α) Κρίνει ως αβάσιμες τις αξιώσεις της Κίνας στην περικλειόμενη περιοχή εντός της ΑΟΖ των Φιλιππίνων. Ιστορικά δικαιώματα αλιείας και εξόρυξης υδρογονανθράκων που επικαλείται η Κίνα, που δεν ήταν αποκλειστικά, ούτε είχαν τύχει της συναίνεσης άλλων κρατών, μετά τη νέα Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας και τη θέσπιση ΑΟΖ Φιλιππίνων, δεν έχουν ισχύ. Β) Καθορίζει τα δικαιώματα της Κίνας σε θαλάσσιες ζώνες έως το προβλεπόμενο από το δίκαιο της θάλασσας όριο από τις ακτές της, δηλαδή τα 200 ν.μ. υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Γ) Ως προς τις διεκδικήσεις νησιωτικών σχηματισμών, όσοι ευρίσκονται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας ( ύφαλοι, σκόπελοι, ατόλες ) δεν υπάγονται σε κυριαρχία ούτε διεκδικούν θαλάσσιες ζώνες, εξαιρώντας φυσικούς σκοπέλους που εντός των χωρικών υδάτων αποτελούν σημεία βάσης μέτρησης των ζωνών. Οι άνω της στάθμης της θάλασσας στη μεγίστη πλήμμη σχηματισμοί είναι ή βράχοι που δικαιούνται μόνο χωρικά ύδατα, ή νησιά που δικαιούνται όλες τις θαλάσσιες ζώνες. Με αυτή τη διάκριση, το Mischief Reef αποτελεί σκόπελο, εντός, όμως, της ΑΟΖ των Φιλιππίνων. Τα δε Spratly δεν συνιστούν νησιά –δεν επαρκεί ο λόγος ότι χρησιμοποιούνταν ως κατάλυμα Κινέζων και Ιαπώνων ψαράδων– και δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Δ) Οι κατασκευές τεχνητών νησιών στη νότια Σινική Θάλασσα δεν νομιμοποιούνται, έχοντας δε προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στο περιβάλλον των κοραλλιογενών υφάλων παραβιάζονται περιβαλλοντικές διατάξεις προστασίας και διατήρησης του οικοσυστήματος. Ε) Τέλος, διαπιστώνεται ότι η Κίνα δεν ενήργησε με καλή πίστη έναντι της διαδικασίας επίλυσης.
Αντίδραση Κίνας στην απόφαση του ΜΔΔ
Όπως ήταν αναμενόμενο, μετά την ανακοίνωση της απόφασης, η Κίνα έσπευσε με δηλώσεις να την καταδικάσει και να τονίσει ότι δεν θα την εφαρμόσει. Συγκεκριμένα, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ δήλωσε ότι η Κίνα δεν θα δεχθεί καμία πρόταση ούτε δράση που βασίζεται στην απόφαση του Διαρκούς Διαιτητικού Δικαστηρίου. Η εδαφική κυριαρχία και τα ναυτιλιακά δικαιώματα και συμφέροντα της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεαστούν από αυτές τις αποφάσεις. Η Κίνα αντιτίθεται και ουδέποτε θα δεχτεί οποιαδήποτε αξίωση ή ενέργεια βάσει αυτών των αποφάσεων, τονίζεται στην ανακοίνωση του κινεζικού υπουργείου.
Ρόλος των ΗΠΑ
Στον αντίποδα, οι ΗΠΑ ως κυρίαρχος του Διεθνούς Συστήματος επιθυμούν την διατήρηση του status quo στην περιοχή και προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται και οι επιχειρήσεις FONOPS4 (Freedom of Navigation Operations) στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Οι FONOPS δεν επιδιώκουν να εξαναγκάσουν την Κίνα να εγκαταλείψει την δημιουργία τεχνητών νησιών ούτε την κατασκευή στρατιωτικών εγκαταστάσεων στα εδάφη που κατέχει, αλλά να στείλουν ένα μήνυμα με νομική φύση – ότι η θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι μια διεθνής θαλάσσια οδός στην οποία η Κίνα δεν έχει το δικαίωμα να προωθεί παράλογες ναυτικές αξιώσεις. Τα κράτη γύρω από την Κίνα είναι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ σε μια προσπάθεια περικύκλωσή της. Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται να προστατέψουν την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, ιδίως σε ότι αφορά το δικαίωμα ελευθερίας της ναυσιπλοΐας. Παράλληλα, βασικός στόχος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είναι η εξισορρόπηση της Κίνας, ώστε να μην αποκτήσει καθεστώς υπερδύναμης.
Συμπερασματικά
Η απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου επέφερε πλήρης δικαίωση στις θέσεις των Φιλιππίνων και επέδωσε ισχυρότατο πλήγμα στην Κίνα. Παρά το ότι η Κίνα αρνήθηκε να συμμετάσχει στην όλη διαδικασία και είχε δηλώσει ότι δεν θα λάβει υπόψη της την απόφαση του Δικαστηρίου, οι ανακοινώσεις που έκανε κατά την διάρκεια της διαιτησίας αλλά και μετά την έκδοση της απόφασης δηλώνουν ξεκάθαρα ότι δεν αγνοεί τις συνέπειες που προκύπτουν. «Η συγκεκριμένη απόφαση φανερώνει τη σημασία των κανόνων του διεθνούς δικαίου ως σημείο αναφοράς, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να αξιολογείται η συμπεριφορά των κρατών». Γενικά υπάρχει η πεποίθηση ότι «οι δυνατοί δεν υπολογίζουν το διεθνές δίκαιο», μια αντίληψη που ισχύει στην περίπτωση της Κίνας. Οι Φιλιππίνες θα πρέπει να είναι η χώρα παράδειγμα προς μίμηση για άλλες, μια μικρή χώρα που επέλεξε την νομική οδό για να επιλύσει τη διαφορά με μια υπερδύναμη όπως η Κίνα. Η απόφαση αυτή του Δικαστηρίου πρέπει να θεωρείται ορόσημο γιατί απέδειξε ότι τα μικρότερα κράτη μπορούν να αντιμετωπίσουν την αλαζονεία των ισχυρότερων χωρών μέσω του διεθνούς δικαίου.
Υποσημειώσεις
1 ονομάστηκαν από τον Βρετανό αρχηγό της φαλαινοθηρίας του 19ου αιώνα, Ρίτσαρντ Σπράτλυ, ο οποίος αποβιβάστηκε στο νησί Σπράτλυ το 1843.
2 Νησί ή νήσος είναι μεγάλο κομμάτι ξηράς που περικλείεται από νερό, ανεξαρτήτως του εάν βρίσκεται σε λίμνη, σε ποτάμι ή στην θάλασσα.
Νησίδα είναι ένα μικρό νησί, μεγαλύτερο πάντως από μια βραχονησίδα.
Ύφαλος ονομάζεται η οποιαδήποτε βραχώδης ή και ακόμα κοραλλιογενής απόφυση του πυθμένα της θάλασσας που δεν εξέχει της επιφάνειας και έχει μικρή έκταση.
Ατόλη είναι κατηγορία κοραλλιογενών νησιών, τα οποία έχουν δακτυλιοειδές σχήμα και βρίσκονται σε τροπικές θάλασσες. Στο κέντρο τους βρίσκεται λιμνοθάλασσα, η διάμετρος της οποίας μπορεί να είναι άνω των 75 χλμ. Τέτοια νησιά απαρτίζουν και ολόκληρα κράτη, όπως οι Μαλδίβες, το Τουβαλού και η Γαλλική Πολυνησία, κυρίως στον Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό.
3 8 R. Gonzales, The Spratly Islands Disputes: International Law, Conflicting Claims and Alternative Frameworks for dispute resolution, University of Nevada, Las Vegas, p. 20.
4 Bosco J. US FONOPs Actually Conceded Maritime Rights to China. The Diplomat, 08-03-2017
Πηγές
Gonzales, The Spratly Islands Disputes: International Law, Conflicting Claims and Alternative Frameworks for dispute resolution, University of Nevada, Las Vegas
Ronald O’ Rourke, Maritime Territotial and Exclusive Economic Zone (EEZ) Disputes Involving China: Issues for Congress, CRS Report Prepared for Memebers and Comittees of Congress, 2015
Η Κίνα και οι άλλοι : οι σχέσεις της Κίνας με την Ευρώπη και τον κόσμο. Σωτήρης Πετρόπουλος, Αστέρης Χουλιάρας, Αθήνα, Εκδόσεις Παπαζήση 2013
Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και το Δίκαιο της Θάλασσας, Ροζακης Χρήστος, Εκδοσεις Παπαζηση 2013
Το Δίκαιο της Θάλασσας, Γκορέζης Γεώργιος
Το Δίκαιο της Θάλασσας και η διαμόρφωσή του από τις διεκδικήσεις των παράκτιων κρατών, Ροζάκης Χρήστος, Εκδόσεις Παπαζήση 1976
Archipelagos and the law of the sea, Andrew D.,2 Marine Policy 1978
REFS, ROCKS AND THE RULE OF LAW : After the Arbitration in the South China Sea, Dr. Mira Rapp-Hooper and Harry Kresja
Chinese Claim to the South China Sea under International Law, Klaudia Malczewska, University of Warsaw
Artificial islands in the South China Sea and their impact on Regional (In)security, Mary Fides A. Quintos, FSI Insights VOL II , NO. 2 march 2015 , Center for International & Strategic Studies