Ελληνικά
Γράφει ο Ευάγγελος Διπλάρας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Εισαγωγή
Η Λιβύη βρίσκεται γεωγραφικά ανάμεσα στο Μάσρεκ και το Μάγκρεμπ, καθώς και ανάμεσα στην Μεσόγειο και την υποσαχάρια Αφρική κατέχει επομένως, μία πολύ καίρια θέση τόσο γεωπολιτικά όσο και γεωστρατηγικά, αφού θα μπορούσε να αποτελέσει πολιτική και οικονομική γέφυρα ανάμεσα σε αυτές τις περιοχές. Η Λιβύη είναι μία χώρα η οποία στο μεγαλύτερο μέρος της είναι έρημος (Λιβυκή Σαχάρα) και με μικρό πληθυσμό, που μόλις ξεπερνά τα έξι εκατομμύρια κατοίκους, οι οποίοι στην συντριπτική τους πλειοψηφία μουσουλμάνοι σουνίτες. Μέχρι την ανακάλυψη των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η Λιβύη ήταν μία πάμπτωχη χώρα.[1]
Η επίδραση της Λιβύης στην περιφέρεια της
Παρά τις πρωτοβουλίες που έχουν αναπτυχθεί, κυρίως από την ευρωπαϊκή πλευρά, και τη σημαντική οικονομική και αναπτυξιακή βοήθεια που παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, πολλά και σημαντικά προβλήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη των χωρών της Βόρειας Αφρικής αλλά και την πρόοδο της συνεργασίας τους με την Ευρώπη. Πολιτική αστάθεια, έλλειψη δημοκρατικών θεσμών, άνιση κατανομή του πλούτου, δημογραφικές εντάσεις, ανεργία, θρησκευτικός φανατισμός, πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, ακόμη και αντιθέσεις μεταξύ των ίδιων των αραβικών χωρών της περιοχής, αποτελούν εμπόδια για την ανάπτυξη και τη διαμεσογειακή συνεργασία. Πέρα από το εγγύς περιβάλλον της μεσογειακής λεκάνης βρίσκεται νοτίως της η Υποσαχάρια Αφρική, η οποία αποτελεί χώρο ιδιαίτερης σημασίας για την Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι στην πράξη δεν βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες των περισσότερων κρατών της ΕΕ. Ωστόσο, οι κρίσεις στο Σουδάν, το Τσαντ, το Μάλι και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, και η επέμβαση ευρωπαϊκών δυνάμεων, αποδεικνύουν την σημαντικότητα της περιοχής. Ιδιαίτερη σημασία για τους Ευρωπαίους έχει η περιοχή του Σαχέλ (Sahel), αυτή η περιοχή είναι πολύ κοντά με την Λιβύη μια άνυδρη και σχεδόν ξηρή κλιματολογική ζώνη που βρίσκεται στα νότια της ερήμου της Σαχάρας και επεκτείνετε οριζοντίως προς την αφρικανική ήπειρο, από την Ερυθρά Θάλασσα έως τον Ατλαντικό. Αποτελεί μια ενδιάμεση ζώνη μεταξύ της τελείως άνυδρης Σαχάρας στο Βορρά και της πολύ υγρής σαβάνας και των δασών της Κεντρικής Αφρικής. Οι εννέα από τις χώρες που βρίσκονται στην περιοχή του Σαχέλ, με περίπου 50 εκατομμύρια κατοίκους περιλαμβάνονται μεταξύ των φτωχότερων στον κόσμο. Ενώ εμφανίζει εκρηκτική δημογραφική αύξηση, έχει πολύ χαμηλούς δείκτες προσδόκιμου ζωής, από τους χαμηλότερους παγκοσμίως. Από τις χώρες αυτές προέρχεται ένα μεγάλο μέρος των οικονομικών μεταναστών και προσφύγων που επιχειρούν να εισέλθουν νόμιμα ή παράνομα στην Ευρώπη.[2]
Τα ενεργειακά κοιτάσματα της Λιβύης
Η Λιβύη θεωρείται ως η χώρα με τα πιο μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου στην Αφρική, ενώ ο εθνικός τομέας διύλισης έχει ανάγκη αναβάθμισης, αποτέλεσμα της δεκαετούς επιβολής κυρώσεων σε αυτήν. Αυτή η κατάσταση βελτιώνεται με την επιστροφή μεγάλων πετρελαιοπαραγωγικών εταιριών στη χώρα με στόχο να αυξήσουν την παραγωγή κατά 40% (από 1,8mbl/d στα 3mbl/d) έως το 2013. Παράλληλα, από το 2004, η παραγωγή του φυσικού αερίου έχει αυξηθεί λόγω της εξαγωγής του μέσω της Ιταλίας στην ΕΕ με τον αγωγό «Greenstream». Η διεθνής κοινότητα είχε επικροτήσει αυτή τη στροφή της κυβέρνησης της Λιβύης ως βασικό βήμα για την επανένταξη της σε αυτήν και την ενίσχυση των διμερών σχέσεων. Το 2008 η χώρα έγινε μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, θέση που θα κρατήσει για δύο χρόνια και το Φεβρουάριο του 2009 ο πρόεδρος της Μουαμάρ Καντάφι είχε ανακηρυχθεί πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης για ένα χρόνο. Όπως και η Αλγερία, η Λιβύη στηρίζεται οικονομικά στα αποθέματα των υδρογονανθράκων της, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν σχεδόν όλα τα εθνικά της έσοδα από εξαγωγές και το 50% του συνολικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της.[3] Το 2015 ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη Λιβύη Μπερναρντίνο Λεόν προειδοποίησε ότι οι τζιχαντιστές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος δεν θα «σταματήσουν με τίποτα» την προσπάθειά τους να ενισχύσουν την παρουσία τους στη Λιβύη. Οι ισλαμιστές είχαν ενισχυμένη παρουσία στη Λιβυκή επικράτεια και εν μέσω του χάους που επικρατεί ενέργησαν εφόδους σε πετρελαϊκά κοιτάσματα.[4]
Η Ισλαμιστική τρομοκρατία απειλή για την Λιβύη
Η ευαίσθητη περιοχή της Μεσογείου και ιδιαίτερα το κεντρικό και ανατολικό αυτής τμήμα έχει διαχρονικά ιδιαίτερο στρατηγικό βάρος. Λόγω όμως των ιδιαιτεροτήτων και των εσωτερικών ανταγωνισμών (θρησκευτικών, φυλετικών, κ.λ.π.) κάθε κράτους, του ανταγωνισμού των δυο υπερδυνάμεων κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, των ενεργειακών πόρων και φυσικά του Παλαιστινιακού προβλήματος δεν κατέστη δυνατόν να αναπτυχθεί σταθερό σύστημα περιφερειακής ασφάλειας, παραπλήσιο των ευρωπαϊκών, που θα εγκαθιστούσε μακροχρόνια ειρήνη. Αυτό μέχρι σήμερα έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει γεωπολιτική αστάθεια, με άμεσες επιπτώσεις όχι μόνο στην ευρύτερη περιφέρεια αλλά και σε όλο τον κόσμο.[5] Η ζώνη αυτή έχει εξαιρετικό ενεργειακό ενδιαφέρον για την Ευρώπη. Παράλληλα υφίσταται τη διείσδυση των Ισλαμιστών της Αλ Κάιντα, του Ισλαμικού Κράτους και άλλων Ισλαμιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων, οι οποίες επιδιώκουν να τη μετατρέψουν σε βάση της διεθνούς τρομοκρατίας, κατά το πρότυπο του Αφγανιστάν. Αυτό σημαίνει ότι ολόκληρη η περιοχή συνιστά σοβαρό κίνδυνο για την Ευρώπη, η οποία, ωστόσο, ποτέ δεν αποφάσισε να αντιδράσει κατά τρόπο συστηματικό και αποτελεσματικό.[6] Ένας από τους στόχους του Συμβουλίου της Μετακανταφικής Λιβύης ήταν η καταπολέμηση της τρομοκρατίας[7]
[1] Κεφαλά Βιβή «Βόρεια Αφρική Εσωτερική Πολιτική και Διεθνείς Σχέσεις», Παπαζήση, Αθήνα, 2015, σ. 213 – 214.
[2] Παρίσης Ιωάννης «ΟΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ, Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης / Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Κρήτης, σσ. 6,7,8
[3] Σείτης Κώσταντινος & Σειμένης Ιωάννης «Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ», εκδόσεις ΖΗΤΗ, 2011, σ. 76.
[4] «Λιβύη: Το Ισλαμικό Κράτος επιτίθεται σε πετρελαϊκά κοιτάσματα και εδραιώνει τη θέση του.»http://www.tanea.gr/news/world/article/5215673/libyh-to-islamiko-kratos-epitithetai-se-petrelaika-koitasmata-kai-edraiwnei-th-thesh-toy/ ΤΑ ΝΕΑ, αναρτήθηκε 5/3/2015, βρέθηκε 12/12/2017.
[5]Λουκόπουλος Κώστας «Γιατί η Ελλάδα πρέπει να έχει ενεργό ρόλο στη κρίση της Λιβύης. Άρθρο-άποψη»http://www.onalert.gr/stories/Giati_h_Ellada_prepei_na_exei_energo_rolo_sth_krish_ths_LibyhsArthroapopsh/4417 on Alert, αναρτήθηκε 27/3/2011, βρέθηκε 12/11/2017.
[6] Ιωάννης Παρίσης, «ΟΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ, Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης / Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Κρήτης , σ. 8.
[7] Garland Landen «2011 Libyan Civil War», Published by White Word Publications, 2012, σ. 117.
Βιβλιογραφία
Βιβλία
1)Κεφαλά Βιβή «Βόρεια Αφρική Εσωτερική Πολιτική και Διεθνείς Σχέσεις», Παπαζήση, Αθήνα, 2015.
2) Σείτης Κώσταντινος & Σειμένης Ιωάννης «Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ», εκδόσεις ΖΗΤΗ, 2011.
3) Garland Landen «2011 Libyan Civil War», Published by White Word Publications, 2012.
Ηλεκτρονικές πηγές
1) Παρίσης Ιωάννης «ΟΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ, Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης / Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Κρήτης.
2) «Λιβύη: Το Ισλαμικό Κράτος επιτίθεται σε πετρελαϊκά κοιτάσματα και εδραιώνει τη θέση του.»http://www.tanea.gr/news/world/article/5215673/libyh-to-islamiko-kratos-epitithetai-se-petrelaika-koitasmata-kai-edraiwnei-th-thesh-toy/ ΤΑ ΝΕΑ.
3) Λουκόπουλος Κωνσταντίνος «Γιατί η Ελλάδα πρέπει να έχει ενεργό ρόλο στη κρίση της Λιβύης. Άρθρο–άποψη»http://www.onalert.gr/stories/Giati_h_Ellada_prepei_na_exei_energo_rolo_sth_krish_ths_LibyhsArthroapopsh/4417 on Alert.