tataraki

Η αποδυνάμωση του «Ισλαμικού Κράτους» και οι γεωπολιτικές μεταβολές στη Μέση Ανατολή

Posted on Εύα ΤαταράκηPosted in Αναλύσεις, Μέση Ανατολή, Τρομοκρατία, Ασφάλεια & Οργανωμένο Έγκλημα

Γράφει η Εύα Ταταράκη, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Ο συριακός εμφύλιος τα τελευταία επτά χρόνια έχει προκαλέσει σημαντικές μεταβολές στο διεθνές σύστημα.  Οι αλλαγές που έχουν παρατηρηθεί στις διεθνείς και τις περιφερειακές ισορροπίες, καθώς και στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται στη Συρία μεταβάλλουν αδιαμφισβήτητα το δημογραφικό χάρτη της περιοχής και τις γεωπολιτικές εξελίξεις αντίστοιχα. Η γενικότερη αποτυχία των αραβικών εξεγέρσεων λειτούργησε ως ευκαιρία-κλειδί για την ανάδυση του «Ισλαμικού Kράτους» (ΙΚ) με τεράστιες επιπτώσεις όχι μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά και στη Δύση.

Σύμφωνα με τον Μακιαβέλι ο εκφοβισμός του εχθρού συμπεριλαμβάνεται στις ψυχολογικές επιχειρήσεις του πολέμου, όπου η αποτελεσματικότητα τους λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Αυτό ακριβώς μελετάμε και στην περίπτωση του ΙΚ, της μεγαλύτερης τρομοκρατικής οργάνωσης σήμερα, έως και την εξασθένιση του. Το ΙΚ κατάφερε να κατακτήσει εδάφη ζωτικής σημασίας στη Συρία και το Ιράκ. Μην ξεχνάμε ότι  στην αρχική του μορφή το ΙΚ δημιουργήθηκε το 2006, όταν η Αλ Καϊντα στο Ιράκ δημιουργεί πέντε ακόμα ομάδες τζιχαντιστών στο Συμβούλιο των μουτζαχεντίν στο Ιράκ. Την ίδια χρονιά ανακήρυξε τη δημιουργία της «Αλ Καϊντα στο Ιράκ». Μετά την έναρξη του συριακού εμφυλίου το 2012 το ΙΚ αρχίζει να εξαπλώνεται στη Συρία ως «Ισλαμικό Κράτος στη Συρία» και το 2013 μετονομάζεται σε «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε». Έπειτα, τον Ιούνιο του 2014 το ΙΚ καταλαμβάνει τη Μοσούλη, το Κιρκούκ, την Τικρίτ και άλλα σημαντικά εδάφη στην περιοχή του Ιράκ, ανακοινώνοντας παράλληλα την ίδρυση του Χαλιφάτου. Από την άλλη η Μοσούλη και το Χαλέπι, αποτέλεσαν κομβικής σημασίας πόλεις για τους τζιχαντιστές δεδομένου ότι η Μοσούλη είναι πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, βρίσκεται πλησίον του Τίγρη ποταμού ενώ το Χαλέπι πλησίον του ποταμού Ευφράτη.

Η συρρίκνωση του IΚ

Οι εδαφικές μετατοπίσεις και ο έλεγχος εδαφών στρατηγικής σημασίας από το ΙΚ ενέτειναν τις προσπάθειες καταπολέμησης του από το τις αλλεπάλληλες στρατιωτικές επιδρομές  των περιφερειακών και διεθνών δρώντων. Ήδη από το 2016 το ΙΚ άρχισε να χάνει σημαντικά εδάφη ενώ το 2017 θεωρείται ορόσημο στην ανακατάληψη των εδαφών στη Συρία και το Ιράκ. Όσο αφορά τη Συρία, η πόλη Κομπάνι  και Ντακίμπ  οι οποίες βρίσκονται κοντά στα τουρκικά σύνορα αποτέλεσαν τις πρώτες προσπάθειες εκδίωξης των τζιχαντιστών τον Ιανουάριο του 2015 και τον Οκτώβριο του 2016. Έπειτα, η Παλμύρα, η αρχαία πόλη της Συρίας απελευθερώθηκε οριστικά τον Μάρτιο του 2017, ενώ στη Μαγιαντίν σημειώθηκαν δύο επιχειρήσεις ανακαταλήψεως, μια στη δυτική όχθη με την υποστήριξη των ρωσικών δυνάμεων και μια στην ανατολική, υπό τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Syrian Democratic Forces). H Ράκα υπήρξε μια από τις πιο καταστροφικές μάχες όπου συμμετείχαν Κούρδοι και Άραβες μαχητές των SDF, με την στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Η απελευθέρωσής της πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2017. Τέλος, οι πόλεις Ντέιρ Εζόρ και Αλ Μπουκαμάλ της ανατολικής Συρίας απελευθερωθήκαν από τον συριακό στρατό τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Να σημειωθεί ότι η πόλη Ντέιρ αλ Ζορ αποτελεί τον κύριο πετρελαϊκό κόμβο στην περιοχή της Συρίας.

Από την άλλη, δύο από τις σημαντικότερες πόλεις του Ιράκ, η Μοσούλη και το Κιρκούκ πλούσιες σε πετρέλαιο,  βρίσκονταν υπό την κατοχή του ΙΚ από το 2014. Αναλυτικότερα, το Κιρκούκ ανακαταλήφθηκε από Κούρδους μαχητές (Πεσμεργκά) το 2017, αλλά αμέσως μετά δυνάμεις του Ιρακινού στρατού, υποστηριζόμενες από την Τουρκία και το Ιράν κατέλαβαν το Κιρκούκ ελέγχοντας σημαντικά πετρελαϊκά πεδία, το στρατιωτικό αεροδρόμιο καθώς και τη μεγάλη στρατιωτική βάση Κ1 της περιοχής. Δυτικά της Βαγδάτης, οι πόλεις Ραμάντι και Φαλούτζα απελευθερώθηκαν επίσης τον Ιούνιο του 2016, ενώ η πόλη Αλ Κάιμ στην έρημο του Ιράκ απελευθερώθηκε τον Νοέμβριο του 2017. Τέλος, η πόλη Ταλ Αφάρ στο βορειοδυτικό τμήμα της Βαγδάτης και η Χαουίτζα στα βορειοανατολικά ως το τελευταίο προπύργιο των τζιχαντιστών ανακαταλήφθηκαν μετά από επιχειρήσεις των Ένοπλων Δυνάμεων του Ιράκ τον Αύγουστο το 2017. Πλέον οι τζιχαντιστές ελέγχουν ένα πολύ μικρό ποσοστό σε αυτές τις περιοχές.  Σημαντικό γεγονός αποτελεί η ανακοίνωση του πρωθυπουργού του Ιράκ Χάιντερ Αλ Αμπάντι τον Δεκέμβριο του 2017, για το οριστικό τέλος του πολέμου εναντίον του ΙΚ.

Το τέλος του ΙΚ μπορεί να λειτουργεί καταλυτικά στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας αλλά δεν παύει να δημιουργεί σοβαρές μεταβολές στην γεωπολιτική πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή. Τα εμπλεκόμενα μέρη της συριακής κρίσης έχουν διαφορετικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή και οι αντιπαραθέσεις των διεθνών και περιφερειακών δρώντων θα δημιουργήσει σοβαρές προκλήσεις. Ένα από αυτά αποτελεί το ζήτημα των Κούρδων. Για τους Κούρδους, η Συρία αποτελεί αδιαμφισβήτητα σημαντική γεωγραφική θέση ως προς τη διευκόλυνση επανένωσης της επικράτειας του αναδυόμενου κουρδικού κράτους στο βόρειο τμήμα της. Άρα είναι πολύ πιθανόν να σημειωθεί μια νέα σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένου και της Τουρκίας όπου συνδέεται άμεσα με την εθνική ακεραιότητα και ασφάλεια της το ζήτημα ενός Συριακού Κουρδιστάν. Από την άλλη, Ιράν και Ρωσία θέτουν άλλα συμφέροντα, κυρίως γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών κερδών στο τραπέζι, ως υποστηρικτές του καθεστώτος Άσαντ. Ένα τελευταίο ερώτημα που τίθεται στις γεωπολιτικές μεταβολές είναι ποια θα είναι τα μέτρα ασφάλειας στις πρώην ελεγχόμενες  περιοχές του ΙΚ στη Συρία και το Ιράκ, καθώς και εάν θα υπάρξει πολιτική μετάβαση στη Συρία. Άλλωστε είναι αδιαμφισβήτητο ότι η γεωπολιτική θέση της Συρίας αποτελεί τον πυρήνα της Μέσης Ανατολής καθώς όπως παρατηρούμε, μεταβάλλονται διαρκώς οι διεθνείς και οι περιφερειακές ισορροπίες.

 

Πηγές