Ελληνικά
Γράφει ο Πέτρος Γκάτζιος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Εισαγωγή
Στις 02/02, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) δημοσίευσε «Λευκή Βίβλο» αναφορικά με τα σχέδιά της για την αποχώρηση από την ΕΕ με τίτλο «Η Έξοδος του ΗΒ και η νέα εταιρική σχέση με την ΕΕ». Αφορμή αποτέλεσε η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου λίγες μέρες πριν, πως η κυβέρνηση πρέπει να έχει τη σύμφωνη γνώμη της Βουλής των Κοινοτήτων και των Λόρδων για την έναρξη της διαδικασίας αποχώρησης από την ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 50 της ΣΕΕ.
Για το σκοπό αυτό, στις 26/01, η βρετανική κυβέρνηση παρουσίασε ένα σχέδιο νόμου στη Βουλή των Κοινοτήτων για την ανακοίνωση της απόσυρσης.
Η «Λευκή Βίβλος» επαναλαμβάνει τους 12 βασικούς άξονες που είχε περιγράψει η ΠΘ κα Μέι στις 17/01 σχετικά με το σχέδιο της για τη Βρετανία.
Τα πέντε από τα δώδεκα σημεία αφορούν τις σχέσεις με την ΕΕ (νομοθεσία, μετανάστευση, εμπόριο με ΕΕ και τρίτες χώρες και ασφάλεια/άμυνα), ενώ τα υπόλοιπα αφορούν «εσωτερικά» θέματα: από την υπόσταση του κράτους μέχρι την «εξιλέωση» του διχασμού που «προκάλεσε» το δημοψήφισμα πέρυσι.
Οι βασικές προτεραιότητες της «Βίβλου» είναι τέσσερεις: Έξοδος από την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση, έλεγχος των συνόρων και κατάργηση της δικαιοδοσίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Το Brexit σημαίνει Brexit
Έχω αναφέρει και σε άλλη ανάλυσή μου στο ΚΕΔΙΣΑ (07/01/16) πως «πολλοί ηγέτες δρουν όπως δρουν, περισσότερο για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, παρά για άλλους λόγους». Αυτό έκανε κατά την άποψή μου ο πρώην ΠΘ κ. Κάμερον (εκβίασε πως θα υποστηρίξει την αποχώρηση αν οι Ευρωπαίοι δεν του δώσουν αυτά που ζητάει), αυτό κάνει τώρα και η ΠΘ κα Μει.
Υπενθυμίζω πως η τελευταία είχε ταχθεί υπέρ της παραμονής στην ΕΕ ως Υπουργός, αλλά από την ανακήρυξή της σε ΠΘ τον Ιούλιο του 2016 και τη σύνθεση του νέου Υπουργικού Συμβουλίου που επέλεξε, έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα πως επιδιώκει το Brexit. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η υποστήριξη που έλαβε από τους συναδέλφους της ως ΠΘ, ούτε η συνεχόμενη επίκληση πως το «Brexit σημαίνει Brexit».
Για αυτό και -μεταξύ άλλων- η κα Μέι εμφάνιζε μία αδυναμία όταν βρισκόταν στο εξωτερικό με τους υπολοίπους 27 της Ένωσης, η οποία όμως αδυναμία, μεταφραζόταν και μεταφράζεται σε πόντους στο εσωτερικό.
Η δημοσιοποίηση της «Λευκής Βίβλου» πριν ακόμα τελειώσει η συζήτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων και η απόφαση για έξοδο από την ενιαία αγορά με επόμενο βήμα την επιδίωξη μιας νέας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου, φανερώνουν άλλωστε πως οδεύουμε προς ένα σκληρό Brexit ιδίως αν αναλογιστεί κανείς πως για την κα Μέι είναι προτιμότερο «να μην υπάρξει συμφωνία, παρά μία κακή συμφωνία».
Στην περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία μετά τη διετή διαπραγμάτευση που προβλέπει το Άρθρο 50, τότε αυτομάτως το ΗΒ αποχωρεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Την ίδια ώρα, δημοσκόπηση δείχνει (06/02) πως το 53% των πολιτών, συμφωνεί με τη στρατηγική της κας Μέι, όταν τον προηγούμενο μήνα το ποσοστό ήταν στο 38%.
Η σκλήρυνση της στάσης αυτής έχει να κάνει αφενός με την πολιτική που εφαρμόζουν οι Συντηρητικοί, καθώς και τη στάση των ομάδων επιρροής των μέσων ενημέρωσης, αφετέρου δε, οι 27 έχουν αρνηθεί κατηγορηματικά κάθε εξαίρεση από τις τέσσερεις θεμελιώδεις ελευθερίες της ΕΕ, γεγονός που οδήγησε στην εγκατάλειψη της μαξιμαλιστικής θέσης για συμμετοχή στην ενιαία αγορά με εξαιρέσεις.
Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Τουσκ στις 18/01: «Yesterday’s speech by Prime Minister May proves that the unified position of 27 Member States on the indivisibility of the Single Market was finally understood and accepted by London. It would be good if our partners also understood that there will be no place for pick-and-choose tactics in our future negotiations».
Σχέδιο έκτακτης ανάγκης ή κανονικό σχέδιο;
Δυστυχώς ή ευτυχώς, αυτοί που επιθυμούσανε την αποχώρηση δεν είχαν σχέδιο για το μετά (ποιος δεν θυμάται τους Φάρατζ/Τζόνσον που κατάντησαν καρικατούρα των επιχειρημάτων τους). Όμως σχέδιο δεν φαίνεται να υπάρχει και τώρα. Για να είμαι πιο ακριβής, μάλλον ετοιμάζεται ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης, πάντως όχι σχέδιο με αρχή, μέση και τέλος, που κανονικά θα αποτελούσε βάση προς διαπραγμάτευση, κοστολογημένο, αναλυτικό στα περισσότερα σημεία του και ρεαλιστικό στην υλοποίησή του.
Τα «12 σημεία» και η «Λευκή Βίβλος» μοιάζουν όμως περισσότερο ως «λίστα με ψώνια» παρά όπως περιέγραψα παραπάνω ως βάση διαπραγμάτευσης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει ότι το ΗΒ θα έχει υποχρεώσεις προς διευθέτηση 60 δις σε τρεις βασικούς τομείς: πρώτον, για τις νομικά δεσμευτικές αναλήψεις υποχρεώσεων του προϋπολογισμού που θα καταβληθούν μετά την αποχώρηση, δεύτερον για τη συνταξιοδότηση υπαλλήλων της ΕΕ και ενδεχόμενων υποχρεώσεων – όπως δάνεια διάσωσης για την Ιρλανδία.
Τα μόνα στοιχεία που αναφέρονται στη «Βίβλο» υπολογίζοντας πως το ΗΒ θα έχει αποχωρήσει αρχές του 2019, είναι 26,4 δις στερλίνες σε εισφορές για τον προϋπολογισμό του 2019 και 2020.
Ακόμα και στο μεταναστευτικό που αποτέλεσε το νούμερο ένα ζήτημα στο δημοψήφισμα δεν αναφέρονται -ακόμα τουλάχιστον- κάποιες αριθμητικές ποσοστώσεις μεταναστών. Αναφέρει ωστόσο πως η Οδηγία για ελεύθερη μετακίνηση στο μέλλον δεν θα εφαρμόζεται και πως η μετανάστευση των πολιτών της Ένωσης θα στηρίζεται στο εθνικό δίκαιο.
Επιπλέον, η διαδικασία ενεργοποίησης της διαδικασίας αποχώρησης έχει καθυστερήσει υπερβολικά, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητάει (06/12) οι διαπραγματεύσεις να έχουν ολοκληρωθεί νωρίτερα από την προθεσμία (Οκτώβριος 2018), για να δοθεί χρόνος για την επικύρωση της συμφωνίας, πριν τις ευρωεκλογές του 2019.
Δεν γνωρίζω επίσης αν θα υπήρχε καν αυτή η Βίβλος, αν το Ανώτατο Δικαστήριο δεν ανάγκαζε την κυβέρνηση να ζητήσει την κοινοβουλευτική έγκριση για την ενεργοποίηση του Άρθρου 50. Θυμίζω πως μόλις στις 02/10/16 η κα Μέι γνωστοποίησε κάποιες θέσεις της.
Τα περί μη δημοσιοποίησης της διαπραγματευτικής τακτικής προσθέτουν επιχειρήματα για την μη ύπαρξη σχεδίου.
Κανένα υπαρκτό μοντέλο συνεργασίας με άλλες χώρες δεν είναι επιθυμητό
Σύμφωνα με τη «Λευκή Βίβλο», κανένα υπαρκτό μοντέλο συνεργασίας με άλλες χώρες δεν είναι επιθυμητό, ενώ επίσης δεν είναι επιθυμητό να παραμείνει το ΗΒ εντός της ΕΕ από την πίσω πόρτα.
Οι διαπραγματεύσεις όμως για την νέα εμπορική συμφωνία θα χρειαστούν πολλά χρόνια. Συνήθως παίρνει επτά με δέκα χρόνια, όπως για παράδειγμα η συμφωνία ΕΕ-Καναδά, ενώ είναι και αρκετά χρονοβόρα και επίπονη η διαδικασία επικύρωσης.
Από την άλλη, αν το ΗΒ αποχωρήσει από την ΕΕ χωρίς εμπορική συμφωνία, το πρώτο μπορεί να βρεθεί εξαρτημένο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και τους κανονισμούς του, οι οποίοι είναι χειρότεροι από οποιαδήποτε πιθανή εμπορική συμφωνία.
Επίλογος
Η κα Μέι επέλεξε το σκληρό Brexit, βάζοντας την κυριαρχία πάνω από την οικονομία. Δύο χρόνια όμως φαντάζουν πολύ σύντομο χρονικό διάστημα για να ολοκληρωθούν όλα όσα έχει τοποθετήσει στο τραπέζι – ενώ και οι επιχειρήσεις θα απαιτήσουν ακόμη περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστούν στο νέο καθεστώς.
Επίσης πολύ δύσκολα θα υπάρξει γρήγορη μετάβαση από την πλήρη βρετανική ένταξη της ενιαίας αγοράς στο νέο καθεστώς. Η ΠΘ θέλει «μια σταδιακή διαδικασία εφαρμογής» στο οποίο οι επιχειρήσεις μπορούν να προετοιμαστούν για τη νέα νομική, εμπορική και ρυθμιστική σχέση. Για αυτό και αναφέρομαι σε σχέδιο έκτακτης ανάγκης.
Αλλά μια μεταβατική περίοδος θα είναι αναγκαία για τη σταδιακή κατάργηση των υφιστάμενων δεσμεύσεων, καθώς και για τη σταδιακή στις νέες.
Από την άλλη, μπορεί για τους Συντηρητικούς μία νέα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου να μοιάζει εύκολη, για την ΕΕ των 27 όμως είναι ένα θέμα που ξεκινά από το μηδέν.
Εν τω μεταξύ το πολιτικό περιβάλλον μπορεί να αλλάξει μετά τις εκλογές σε Ολλανδία τον Μάρτιο, Γαλλία τον Απρίλιο και Γερμανία τον Σεπτέμβριο. Το αποτέλεσμα αυτών των εκλογών μπορεί να αλλάξει και τη στάση των 27 ενώ και η θητεία του Τουσκ που έχει ασχοληθεί με το Brexit λήγει τον Μάιο του 2017.