ΗΠΑ και η Πολιτική του Προστατευτισμού

Γράφει η Χριστίνα Μελεούνη, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Με σκοπό να υπερασπιστεί την εθνική ασφάλεια και τα συμφέροντα της χώρας του και με το γνωστό σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» ο πρόεδρος των Η.Π.Α Donald Trump, τον Μάρτιο του 2018 ανακοίνωσε την επιβολή δασμών στον εισαγόμενο χάλυβα και στο εισαγόμενο αλουμίνιο όπως και σε κινεζικά προϊόντα, εστιάζοντας κυρίως στον τεχνολογικό τομέα (kathimerini.gr, 2018). Η απόφαση αυτή επανέφερε στο προσκήνιο το μεγάλο ζήτημα της προστασίας των εγχώριων επιχειρήσεων από τον ανταγωνισμό και την παγκοσμιοποίηση της αγοράς και προκάλεσε την έντονη ανησυχία των υπόλοιπων μεγάλων οικονομικών δυνάμεων, οι οποίες διαφαίνεται να απεύχονται έναν οικονομικό πόλεμο, χωρίς όμως απαραίτητα να τον φοβούνται.

Πράγματι, πολλές χώρες απείλησαν με αντίποινα. Πρώτη η Κίνα προχώρησε στην ανακοίνωση επιβολής δασμών σε 106 αμερικανικά προϊόντα ενώ παράλληλα κατέθεσε προσφυγή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κατά των δασμών που σχεδιάζουν να επιβάλουν οι Η.Π.Α στα κινεζικά προϊόντα (iefimerida.gr, 2018). Η Ε.Ε εξέφρασε την αντίθεσή της στην επιβολή δασμών και ζήτησε από την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο να διασφαλίσουν ότι οι κινήσεις τους δεν έρχονται σε σύγκρουση με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (naftemporiki.gr, 2018). Τα ανωτέρω έχουν οδηγήσει αρκετούς αναλυτές να θεωρούν πως ένας οικονομικός πόλεμος έχει πράγματι ξεκινήσει, εντούτοις ο πρόεδρος των Η.Π.Α Donald Trump, εκφραζόμενος μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διατείνεται περί του αντιθέτου.

Πιο αναλυτικά, όταν συζητάμε για το διεθνές εμπόριο, δύο είναι τα θέματα που έχουν ιδιαίτερη σημασία α) η ύπαρξη φραγμών ή περιορισμών του εμπορίου και β) το μέσον ανταλλαγής με το οποίο διεξάγεται το εμπόριο. Στο πλαίσιο της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας το εθνικό σύνορο και γενικότερα η εθνική ασφάλεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πραγματοποίηση των διασυνοριακών συναλλαγών. Για το λόγο αυτό, όπως και στην περίπτωση των Η.Π.Α, οι κυβερνήσεις καταφεύγουν στον προστατευτισμό.

Συγκεκριμένα, ο προστατευτισμός αναφέρεται σε πολιτικές οι οποίες είναι σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να περιορίζουν την εισαγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες μορφές προστασίας είναι ο δασμός. Συγκεκριμένα ο δασμός αφορά την εφαρμογή μιας υποχρέωσης πληρωμής έναντι αγαθών και υπηρεσιών ενός ξένου προμηθευτή, ουσιαστικά μιλάμε για έναν φόρο στην τιμή των εισαγωγών, ο οποίος αυξάνει την τιμή τους για τους καταναλωτές. Σκοπός των δασμών είναι να μειώσει τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών και να συμβάλει στη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (O’Brien & Williams, 2011)[1].

Επομένως, ο Αμερικανός πρόεδρος ακολουθεί το παιχνίδι του μηδενικού αθροίσματος[2] δηλ. το όφελος της χώρας του θα πρέπει να ισοδυναμεί με την απώλεια των εμπορικών εταίρων του.

Οι υποστηρικτές του φιλελεύθερου εμπορίου επικρίνουν τη μέθοδο του προστατευτισμού και θεωρούν πως είναι αναποτελεσματικός καθώς μειώνει τον ανταγωνισμό και αυξάνει τη μονοπωλιακή δύναμη. Αντίθετα, οι μερκαντιλιστές, όπως χαρακτηρίζονται οι υποστηρικτές του προστατευτισμού, πιστεύουν πως για να αυξηθεί η κρατική ισχύς ή για να προστατευθούν οι εγχώριες επιχειρήσεις από τον ανταγωνισμό, θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος και ρύθμιση της οικονομικής δραστηριότητας (O’Brien & Williams, 2011). Σε ένα «άναρχο διεθνές σύστημα» (Waltz, 2010) όπου δεν υπάρχει μια παγκόσμια κυβέρνηση, τα κράτη που επιθυμούν την παγκόσμια ηγεμονία καταφεύγουν στην πρακτική του προστατευτισμού καθώς επιθυμούν την σταθεροποίηση των οικονομιών τους παρόλο που η πρακτική αυτή μειώνει τα απόλυτα οφέλη τους από το εμπόριο.

Παρατηρείται λοιπόν πως αυτή τη στιγμή κυρίαρχο ρόλο στην παγκόσμια ηγεμονία διαδραματίζουν οι Η.Π.Α. με την Κίνα. Το γεγονός ότι η οικονομία της Κίνας έχει παρουσιάσει ραγδαία άνοδο τα τελευταία χρόνια με επενδύσεις σε όλο τον κόσμο και κυρίως στη Δύση, έχει ανησυχήσει τις Η.Π.Α που στόχος τους είναι η διατήρηση του ηγετικού ρόλου στο παγκόσμιο σύστημα. Για το λόγο αυτό και παρά τις συνομιλίες που πραγματοποιούνται αυτή την περίοδο με αξιωματούχους και των δύο πλευρών η στάση από μέρους των Η.Π.Α παραμένει σκληρή καθώς πρόσφατα ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε πως μελετά την επιβολή επιπρόσθετων δασμών προς την Κίνα. Τέλος, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ εμμένει στην ενίσχυση του ελεύθερου εμπορίου και δηλώνει πως είναι κατά της νοοτροπίας ενός νέου Ψυχρού Πολέμου.

Συμπερασματικά, το άναρχο διεθνές σύστημα, οδηγεί τα κράτη που επιθυμούν να έχουν τον ηγετικό ρόλο στην επιβολή οικονομικών περιορισμών με σκοπό να έχουν μια σταθερή οικονομία και να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Το συμφέρον αλλά και η εθνική ασφάλεια της εκάστοτε χώρας διαδραματίζει πάντα σημαντικό ρόλο. Υπερασπιζόμενος τα συμφέροντα των Η.Π.Α ο πρόεδρος Donald Trump αποφάσισε να προσφύγει στην τακτική του προστατευτισμού με σκοπό να σταματήσει έστω και για λίγο την ανοδική πορεία της οικονομίας της Κίνας και να εξασφαλίσει την ανασυγκρότηση της οικονομίας της χώρας του. Ωστόσο, η Κίνα δεν μένει αμέτοχη και ακολουθεί παρόμοια πολιτική με αποτέλεσμα να έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και όλοι να μιλούν για έναν εμπορικό πόλεμο όπου κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια τα αποτελέσματά του.

Πηγές

1. gr. (2018, Απρίλιος). Ανάκτηση Απρίλιος 2018, από http://gr.euronews.com/2018/04/04/kina-dasmoi-antipoina-se-proionta-ton-ipa
2. gr. (2018, Απρίλιος). Ανάκτηση Απρίλιος 2018, από http://www.iefimerida.gr/news/407859/i-kina-prosefyge-ston-pagkosmio-organismo-emporioy-kata-ton-neon-dasmon-ton-ipa
3. gr. (2018, Μάρτιος). Ανάκτηση Απρίλιος 2018, από http://www.kathimerini.gr/952749/article/epikairothta/kosmos/epivolh-dasmwn-apo-ton-ntonalnt-tramp
4. naftemporiki.gr. (2018, Απρίλιος). Ανάκτηση Απρίλιος 2018, από http://www.naftemporiki.gr/finance/story/1338035/ee-ouasingkton-kai-pekino-na-sebastoun-ton-poe
5. gr. (2018, Απρίλιος). Ανάκτηση Απρίλιος 2018, από http://www.naftemporiki.gr/finance/story/1339096/si-tzinpingk-na-min-epistrepsoume-se-nootropia-psuxrou-polemou
6. O’Brien, R., & Williams, M. (2011). Παγκόσμια Πολιτική Οικονομία Εξέλιξη και Δυναμικές. Αθήνα: Παπαζήση.
7. Waltz, K. (2010). Theory of International Politics. Waveland Press.

Υποσημειώσεις

[1] O’Brien R., Williams M., Παγκόσμια Πολιτική Οικονομία, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2011 σελ. 204-209

[2] O’Brien R., Williams M, ο.π. σελ. 206