Γράφει ο Χρήστος Τσιχλάκης, Σπουδαστής Διεθνών Σχέσεων New York College

 

Καθώς διανύουμε τον τρίτο μήνα του 2017 μπορούμε να πούμε με σχετική ασφάλεια ότι το τρέχον έτος θα αποτελέσει ορόσημο για την ιστορία και την εξέλιξη (;) της ΕΕ. Η Ευρώπη πλέον καλείται να λύσει γρίφους σε πολιτικό επίπεδο που κρύβουν μεγαλύτερες προκλήσεις από τους οικονομικούς που αντιμετωπίζει ήδη. Η μοίρα του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος διακυβεύεται άμεσα από 2+1 εκλογικές αναμετρήσεις σε Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία και εμμέσως από την πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με την Ευρώπη.

Η πολιτική κρίση που έχει ήδη αρχίσει να ξεσπά στην Ευρώπη, με αιχμή του δόρατος να είναι η άνοδος του Ευρώ-σκεπτικισμού κατά τεσσάρων μονάδων σε σύγκριση με περσινή έρευνα (European Commision 2016) αλλά και των ακροδεξιών κομμάτων (όπως του AfD στην Γερμανία, της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα και της Λίγκας του Βορρά στην Ιταλία),  δεν δημιουργήθηκε εν μια νυκτί και τα αίτια της βρίσκονται κυρίως στην οικονομική κρίση. Υπενθυμίζουμε ότι η κρίση ξεκίνησε επίσημα μετά την κατάρρευση της Αμερικάνικης τράπεζας Lehman Brothers το 2008 και μετά πέρασε στην Ευρώπη (Νικολόπουλος 2009).  Η κρίση χρέους στην οποία περιήλθαν τα κράτη του Ευρωπαϊκού Νότου (Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα και Κύπρος), αλλά και το δόγμα λιτότητας που επεβλήθει κυρίως από την Γερμανία, ως μέσο οικονομικής εξυγίανσης, βρίσκονται στον πυρήνα του προβλήματος που αντιμετωπίζουν και θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν οι Βρυξέλλες.

Η αρχή αυτού του ντόμινο που φέρεται να ξεκίνησε από το μεγαλύτερο θύμα του δόγματος Σόϊμπλε (αυστηρά μέτρα λιτότητας και περικοπές κρατικών δαπανών) τον Γενάρη του 2015 με την ανάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το ντόμινο συνεχίστηκε στην Ελλάδα, με τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος του Ιουλίου (καταψήφιση του σχεδίου Γιούνκερ απο τους Έλληνες πολίτες).  Έπειτα ακολούθησε ένα ακόμα πιο high-risk για την Ε.Ε δημοψήφισμα, σχετικά με την παραμονή ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου (Η.Β.) στην ένωση. Ο χαρακτηρισμός αυτός (υψηλού κινδύνου δημοψήφισμα) αρμόζει λόγω του γεγονότος ότι το ΗΒ ήταν και παραμένει ένα από τα υπερμεγέθη, πολιτικά και οικονομικά κράτη μέλη της Ένωσης. Και τέλος έχουμε άλλο ένα δημοψήφισμα μικρότερης σημασίας στην Ιταλία για την αναθεώρηση του Συντάγματος (ακόμα και αν οδήγησε τον πρώην Ιταλό Πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι σε παραίτηση από το αξίωμα του Πρωθυπουργού τον Δεκέμβριο του 2016) που αν και έπληξε τις Βρυξέλλες δεν είχε τον ίδιο αντίκτυπο με εκείνο της Βρετανίας.

Η σχεδόν εμμονική σκληρή οικονομική γραμμή που έχει επιβάλλει και συνεχίζει να επιβάλλει το ευρωπαϊκό ιερατείο, σε συνάρτηση με την ερασιτεχνική διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος π.χ καθυστέρηση στην επαναπροώθηση των προσφύγων σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και στην Τουρκία, οδήγησαν στην άνοδο της ακροδεξιάς και του ευρωσκεπτικισμού εντός των τειχών της ΕΕ. Δεδομένου των ανωτέρω, οι εκλογές στην Γαλλία μπορεί να θεωρηθούν ως οι πιο επικίνδυνες για την εξέλιξη της ΕΕ. Και εξηγώ. Οι αρχικές δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι  ο νέος ένοικος του Μεγάρου των Ηλυσίων θα ήταν ή η πρόεδρος του Εθνικού Μετώπου Μαρίν Λεπέν ή ο υποψήφιος του Γαλλικού Ρεμπουπλικανικού Κόμματος Φρανσουά Φιγιόν. Μετά όμως από την αποκάλυψη του σκανδάλου Φιγιόν (The TOC 2017) αλλά και τις κατηγορίες που απαγγέλθηκαν στον τέως Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί για το σκάνδαλο  «Πυγμαλίων ΙΙ»  (HuffPost Greece 2017), το Ρεμπουπλικανικό κόμμα έχει πέσει σε ποσοστά στις δημοσκοπήσεις και μεγάλη μερίδα του κόσμου δείχνει να προτιμά πλέον τον ανεξάρτητο κεντρώο υποψήφιο Εμμανουέλ Μακρόν. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας μιλάνε για νίκη της Λεπέν στον πρώτο γύρο των εκλογών με το κολακευτικό 27%, ενώ κατά πόδας ακολουθεί ο Μακρόν με 20% (Η Σημερινή 2017). Εν ολίγοις, αν επικρατήσει αυτό το σενάριο, οι Γάλλοι ψηφοφόροι θα έχουν να επιλέξουν στον δεύτερο γύρο μεταξύ της ακροδεξιάς και του ανεξάρτητου υποψήφιου με ότι αυτό συνεπάγεται.

Η δεύτερη εκλογική μάχη, που φέρεται να επηρεάζει πάρα πολύ την μοίρα της ΕΕ, αναμένεται σε περίπου ένα χρόνο, αλλά με επιπτώσεις που θα αρχίσουν να γίνονται ορατές πριν την διεξαγωγή τους.  Αυτό μπορεί να θεωρηθεί αναμενόμενο για μια χώρα που διεκδικεί την ηγεσία της Ένωσης, όπως η Γερμανία. Είναι ίσως η πρώτη φόρα που η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει υπολογίσιμο αντίπαλο σε εθνικές εκλογές, ο οποίος μάλιστα εμφανίζεται να την πλησιάζει επικίνδυνα στις δημοσκοπήσεις. Μιλάμε φυσικά για τον τέως Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σούλτς, που είναι ο υποψήφιος καγκελάριος του SPD για τις επερχόμενες εκλογές. Σύμφωνα με στοιχεία της εφημερίδας Bild ο  Σούλτς υπολείπεται μόλις μιας μονάδας έναντι της Μέρκελ που καρπώνεται το 31,5% των Γερμανών ψηφοφόρων, ενώ τρίτο κόμμα ακολουθεί το ξενοφοβικό AFD με 11% (Ναυτεμπορική 2017) . Το ποσοστό είναι μεν αισιόδοξο για την Καγκελάριο και ο χρόνος πολύς, αλλά δεν μπορεί να μην ερμηνευθεί ως ένα σημάδι ότι η Μέρκελ δεν είναι ανίκητη ούτε στην Γερμανία άρα ούτε και στην Ευρώπη. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι εφόσον η Καγκελάριος δεν έχει σίγουρη την επανεκλογή της τότε δύναται να αμφισβητηθούν και οι δεσμεύσεις που απαιτεί προς άλλα κράτη μέλη για τη λήψη προληπτικών μέτρων (‘Η Καθημερινή’ 2017) .

Η εκλογική αναμέτρηση που χρήζει αναλύσεως, διεξάγεται στις 15 Μαρτίου 2017 στην Ολλανδία. Αν και τα αποτελέσματα δεν μπορούν να επηρεάσουν ή και να αλλάξουν τις πολιτικές της ΕΕ,  ωστόσο έχουν μια ιδιάζουσα σημασία κυρίως για την ιδεολογία που ανέρχεται στην Βόρεια Ευρώπη.  Πρώτο στις δημοσκοπήσεις έρχεται το ακροδεξιό κόμμα του Γκεερτ Βίλντερς καταλαμβάνοντας 33 από τις 150 έδρες του κοινοβουλίου, παρά την δικαστική διαμάχη του προέδρου του για υποκίνηση μίσους. Δεύτερο κόμμα εμφανίζεται το κόμμα του νυν Πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε με 25 έδρες έναντι 41 που έχει τώρα (ΣΚΑΪ 2017). Με λίγα λόγια, ένας από τους πιο σημαντικούς «δορυφόρους» της Γερμανίας στην Ένωση στρέφεται προς τα ακροδεξιά, απόρροια της κακής πολιτικής που ακολουθείται στο μεταναστευτικό. Αλλά ανεξάρτητα από την όποια εκλογική ανάσταση των ακροδεξιών ιδεολογιών και τις όποιες μνήμες ξυπνούν, δεν μπορεί να παραγκωνισθεί και μια ζοφερή πραγματικότητα, για τον Σόϊμπλε, από ενδεχόμενη νίκη των ακροδεξιών. Ποια είναι αυτή; Ότι αν τελικώς επικρατήσει ο Βίλντερς τότε θα αλλάξει και ο Υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας. Ως εκ τούτου, ο Γερούν Ντάισελμπλουμ δεν θα σταματήσει απλά να είναι ο Υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας αλλά θα πάψει να είναι και πρόεδρος του Eurogroup. Αναμφισβήτητα ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε θα βρει αντικαταστάτη αλλά δεν παύει να μην είναι ένα πλήγμα.

Τέλος η έμμεση απειλή που εικάζεται για την Ευρώπη ακούει στο όνομα Ντόναλντ Τραμπ. Ο φερόμενος από τα ΜΜΕ ως υποψήφιος πρέσβης της Αμερικής στην ΕΕ Τεντ  Μάλοχ,  προβλέπει – ανακοινώνει (;) την κατάρρευση της Ευρωζώνης και εν γένει του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος σε περίπου 18 μήνες (Ahmed 2017). Σε δηλώσεις του μάλιστα ανέφερε ότι ο νέος πρόεδρος προτιμά τις διμερής σχέσεις με κράτη και όχι με την Ένωση με αιτιολογία ότι συμφέρει περισσότερο τις ΗΠΑ (Ahmed 2017). Η δήλωση αυτή θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως μια μεταστροφή των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ που θα μπορούσε να οδηγήσει και σε μια ελαφρά αντιπαλότητα. Φυσικά θα πρέπει να επισημανθεί ότι οποιαδήποτε πολιτική ακολουθήσει ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου έναντι της Ευρώπης ίσως θα είναι και αποτέλεσμα της καθολικής Ευρωπαϊκής στήριξης στην Χίλαρι Κλίντον στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του περασμένου Νοέμβρη.

Εν κατακλείδι, η ΕΕ με τις πολιτικές, κυρίως σε οικονομικό επίπεδο, που έχει ακολουθήσει από το 2010 έως σήμερα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αυτοκαταστροφική. Τα επακόλουθα αυτών των πολιτικών σιγά σιγά βγαίνουν στο προσκήνιο και δεν φαίνονται αισιόδοξα για όσους ονειρεύονται την υλοποίηση του οράματος του Ουίνστον Τσώρτσιλ περί Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης (CNN 2016). Ίσως βέβαια ενδεχόμενη διάλυση της ΕΕ οδηγήσει τον πλανήτη πίσω στον πολιτικό ρεαλισμό και την κανονικότητα. Είδομεν…

 

Πηγές

 

Ahmed, Kamal. 2017. BBC. Ιανουάριος 25. Accessed Φεβρουάριος 22, 2017. http://www.bbc.com/news/business-38749884.

2016. CNN. Σεπτεμβρίου 2016. Accessed Φεβρουάριος 22, 2017. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/46942/san-simera-19-septemvrioy-i-omilia-toy-tsortsil-gia-tin-enomeni-eyropi.
2017. «CNN Greece.» CNN Greece. Ιανουάριος 5. Accessed Φεβρουάριος 21, 2017. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/61630/proedrikes-ekloges-gallia-ti-deixnei-nea-dimoskopisi.

European Commision. 2016. Eurobarometer 86. November.

2017. «HuffPost Greece .» Φεβρουάριος 7. Accessed Φεβρουάριος 21, 2017. http://www.huffingtonpost.gr/2017/02/07/diethnes-bygmalion-sarcozy-diki-scandalo_n_14634262.html.
2018. «The TOC.» The TOC. Ιανουάριος 24. Accessed Φεβρουάριος 21, 2017. http://www.thetoc.gr/diethni/article/skandalo-me-ton-figion-eixe-upallilo-ti-suzugo-tou-me-mistho-500000-eurw.

Η Καθημερινή. 2017. «Ολόκληρο το κείμενο της απόφασης του Eurogroup.» Καθημερινη. Φεβρουάριος 21. Accessed Φεβρουάριος 21, 2017. http://www.kathimerini.gr/804533/article/epikairothta/politikh/oloklhro-to-keimeno-ths-apofashs-toy-eurogroup.

2017. «Η Σημερινή.» Φεβρουάριο 21. Accessed Φεβρουάριο 21, 2017. http://www.sigmalive.com/simerini/world/407202/gallia-anevainei-epikindyna-i-lepen-stis-dimoskopiseis.
2018. «Ναυτεμπορική.» Φεβρουάριος 21. Accessed Φεβρουάριος 21, 2017. http://www.naftemporiki.gr/story/1207164/germania-mikro-probadisma-ton-cducsu-enanti-tou-spd-se-nea-dimoskopisi.

Νικολόπουλος, Γρηγόρης. 2009. «Ολα όσα θέλετε να μάθετε για την οικονομική κρίση.» Το Βήμα. Μάρτιος 1. Accessed Φεβρουάριος 21, 2016. http://www.tovima.gr/finance/finance-news/article/?aid=257482.

ΣΚΑΪ. 2017. Ολλανδία: Ο Βίλντερς εξακολουθεί να προηγείται στις δημοσκοπήσεις. Φεβρουάριος 14. Accessed Φεβρουάριος 22, 2017. http://www.skai.gr/news/world/article/338920/ollandia-o-vilders-exakolouthei-na-proigeitai-stis-dimoskopiseis/.