Ελληνικά
Γράφει ο Αλέξανδρος Μπούφεσης, Διεθνολόγος & Συγγραφέας
Το 1996 όταν η Τουρκία σκηνοθέτησε την κρίση των Ιμίων ειδικοί στα Ελληνοτουρκικά είχαν εισηγηθεί πως είχε φτάσει μια νέα εποχή και ένα νέο πλαίσιο στις αναλύσεις των σχέσεων με την Τουρκία. Η Τουρκία είχε πλέον παρατήσει το δόγμα της στοχοποίησης των ελληνικών νησιών και είχε στραφεί προς τις βραχονησίδες του Αιγαίου, προκειμένου ανά πάσα στιγμή να μπορέσει να δημιουργήσει μια ανάλογη κρίση τύπου Ιμίων για να προβεί σε αμφισβήτηση θαλάσσιων περιοχών. Σήμερα 24 χρόνια μετά τα Ίμια, οι αναλύσεις των Ελληνοτουρκικών οφείλουν να αλλάξουν ακόμα μια φορά και να προσαρμοστούν στην ευρύτερη γεωπολιτική πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής και των σχέσεων της Τουρκίας με χώρες εντός και εκτός ΝΑΤΟ. Και δεν είναι οι νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες και ο επεκτατισμός του Τούρκου προέδρου, που επιβάλλουν μια αναπροσαρμογή στις αναλύσεις μας, αλλά η κρίση στην Συρία και στην Λιβύη, το μεταναστευτικό, οι σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, τις ΗΠΑ και την Ρωσία και το κατά πόσο ανταποκρινόμενη ή μη η Τουρκία στις εν λόγω ισορροπίες μπορεί τελικά να δημιουργήσει ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο.
Στις 21 Ιουλίου 2020 η υδρογραφική υπηρεσία Αττάλειας εξέδωσε NAVTEX, στην οποία δεσμεύεται περιοχή Νότια και Ανατολικά του Καστελόριζου για σεισμογραφικές έρευνες από το ερευνητικό πλοίο Oruc Reis, η οποία ισχύει μέχρι 2 Αυγούστου. Ο χώρος τον οποίο δέσμευσαν οι Τούρκοι περιλαμβάνει ένα μικρό κομμάτι της δικιάς τους ΑΟΖ, κομμάτι της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και μέρος της κυπριακής ΑΟΖ. Με αυξημένα εθνικά αντανακλαστικά η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε θέτοντας σε ετοιμότητα τον στόλο, ενώ ο τουρκικός που είχε βγει από το Ακσάζ παρέμενε στα τουρκικά παράλια μέχρι την Αττάλεια. Μέχρι την στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο, το Oruc Reis παραμένει στο λιμάνι της Αττάλειας, ενώ ευρωπαϊκά δημοσιεύματα, όπως αυτό της Bild, φτάνουν στο σημείο να υποστηρίζουν πως η Γερμανία μας έσωσε από μια βέβαιη σύρραξη. Δηλαδή θα αντιμετωπίζαμε σκηνικό Ιμίων, μόνο που αυτή την φορά τον ρόλο της Αμερικής του ’96 τον πήρε η Γερμανία; Λίγο δύσκολα ευσταθεί μια τέτοια υπόθεση. Ίσως μεγαλύτερο ερώτημα είναι το κατά πόσο η Τουρκία θέλει να σκηνοθετήσει τώρα μια κρίση Ιμίων.
Ο Ερντογάν έχει αναλυθεί πολλάκις σαν μια πολιτική φιγούρα και έχει τεθεί το ερώτημα αν είναι παράφρονας ή όχι, αν είναι ένας νέος Χίτλερ, σύμφωνα ακόμα και με παγκόσμια δημοσιεύματα. Είναι ξεκάθαρο, δεν είναι παράφρονας, ξέρει πολύ καλά τι κάνει, ίσως σε παρορμητικότητα είναι το αμέσως χειρότερο του Σαουδάραβα Μπιν Σαλμάν, αλλά και πάλι παράφρονας δεν είναι. Η ήδη κακομαθημένη Τουρκία από τα χρόνια των Κεμαλιστών του ’96 έχει γίνει πιο κακομαθημένη στα χρόνια του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Τραμπ είναι πνευματικό τέκνο της οικογένειας Πωλ (Ρον και Ραντ), τους απομονωτιστές της Αμερικανικής πολιτικής σκηνής που εισηγούνται έξοδο της Αμερικής από το ΝΑΤΟ και παύση της άμεσης υποστήριξης του Ισραήλ. Για να εξισορροπήσει την αμερικανική πολιτική στάση μεταξύ των Πωλ και του βαθέως κράτους, ο Τραμπ έχει θέσει την Τουρκία στην πρώτη γραμμή για να υπερασπίζεται τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ στην Μέση Ανατολή. Ήταν αυτό το όραμά του, πριν καν ακόμα αρχίσει να αποσύρει στρατεύματα από την Συρία στα πλαίσια της επιχείρησης «Inherent Resolve» που στόχευσε το Ισλαμικό Κράτος, γεγονός που του κόστισε τον Μάτις, τον σκληροτράχηλο Υπουργό Άμυνας, πρώην στρατιωτικό με το προσωνύμιο Mad Dog. Η Τουρκία έχοντας κάνει συνείδηση την αλλαγή των πολιτικών ανέμων της Ουάσιγκτον, έχει δεχθεί τον νέο ρόλο που της έχει δώσει ο Τραμπ μεν, αλλά…Δεν είναι ένας παίκτης που έχει μέτρο και όταν πρόκειται για προβολή ισχύος, αυτή γίνεται σε όλα τα επίπεδα.
Έτσι για παράδειγμα στις 09/10/2019 η Τουρκία ξεκίνησε την επιχείρηση «Peace Spring» στην Συρία, που στόχευε δυνάμεις του YPG και του SDF. Ήταν τότε που η Αμερική προειδοποιούσε την Τουρκία πως οι δυνάμεις τους ήταν μέσα στο πεδίο βολής των τουρκικών πυροβόλων και αν στοχοποιούνταν, τότε ο Ερντογάν θα πλήρωνε το τίμημα. Τελικά ο Ερντογάν δεν πλήρωσε κανένα τίμημα και απλά οι Αμερικανοί τα μάζεψαν και έφυγαν, αφήνοντας στο έλεος των Τούρκων τους Κούρδους, οι οποίοι πολέμησαν με τις αμερικανικές δυνάμεις εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Το μόνο που έκανε η Αμερικανική γερουσία ήταν να επιβάλλει κυρώσεις για την εισβολή της Τουρκίας καθώς επίσης και για την αγορά των S-400 από την Ρωσία. Κυρώσεις που τελικά έπαυσαν πριν καν μπουν σε εφαρμογή, από τον ίδιο τον Τραμπ, όταν με την μεσολάβηση της Ρωσίας, οι Κούρδοι του YPG απομακρύνθηκαν από την περιοχή και η Τουρκία έμεινε να ελέγχει μια περιοχή 120 χμ μεταξύ των Ρας-αλ-Άιν και Ταλ Αμπιάντ. Ήταν άραγε τυχαίο που στην συζήτηση για τις κυρώσεις ο Ραντ Πωλ (ο γιος του Ρον), άσκησε βέτο φέρνοντας σαν δικαιολογία την αποδυνάμωση του πρέδρου Τραμπ να διαπραγματευτεί θέματα όπως οι S-400 και τον ίδιο τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή; Όχι βέβαια, το σκεπτικό ήταν αυτό που αναφέραμε πιο πάνω, ένας κόσμος στον οποίο τα μέλη της συμμαχίας θα κάλυπταν επιχειρησιακά πεδία που η Αμερική δεν είναι σε καμία περίπτωση υποχρεωμένη να καλύψει.
Και από την Συρία πάμε στην Λιβύη με την άμεση εμπλοκή των Τουρκικών δυνάμεων στο πλευρό του GNA, της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας, ως καθοριστικό παράγοντα για την ανατροπή των κατά συρροή επιτυχιών του Χαλίφα Χαφτάρ του LNA, του Λιβυκού Εθνικού Στρατού. Με την βοήθεια της Τουρκίας, ο GNA κατάφερε να ωθήσει τον Χαφτάρ μακριά από την Δυτική Λιβύη, καταλαμβάνοντας την αεροπορική βάση Γουατίγια και καταφέρνοντας να ενισχύσουν τις θέσεις τους γύρω από την Τρίπολη, ξαναπαίρνοντας τον έλεγχο του Διεθνούς αεροδρομίου Τρίπολης και της Ταρχούνα. Να θυμίσουμε πως ο Τραμπ είναι «“ήξεις αφήξεις» μέχρι στιγμής για την κατάσταση στην Λιβύη, ενώ έχει δηλώσει πως ενδέχεται να αναπτύξει μια βοηθητική ταξιαρχία αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή, λόγω της άμεσης επιρροής στην Ρωσία. Και πάλι να τονίσουμε, αν μπορεί να το αποφύγει, που μπορεί, δεν θα το πράξει.
Όσον αφορά στις σχέσεις με την Ρωσία, ο Ερντογάν έχει δείξει πως είναι έτοιμος για ριζοσπαστικές εμβαθύνσεις με πρώτη και καλύτερη την αγορά του συστήματος S-400 και την προτίμηση αυτού έναντι των αμερικανικών F-35. Περαιτέρω εμβαθύνσεις αφορούν στην δημιουργία του αγωγού TurkStream και την Τουρκία να γίνεται ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής Ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, ενώ 7 εκ Ρώσοι τουρίστες επισκέφθηκαν την Τουρκία το 2019. Και ξαφνικά, ενώ τα πράγματα είχαν αρχίσει να ομαλοποιούνται από την κατάρριψη του Ρωσικού Su-24 το 2015, πάμε στην κρίση της Ιντλίμπ με τους δύο φαινομενικά εξαιρετικούς εταίρους να βρίσκονται στο χείλος του πολέμου. Και κάπου εκεί η Τουρκία να ξαναθυμάται πως είναι χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και να κάνει έκκληση της συμμαχίας για προστασία από την Ρωσική επιθετικότητα.
Εν κατακλείδι, η Τουρκία έχει στην κυριολεξία την κατακραυγή της διεθνούς κοινότητας για ενέργειες όπως η εισβολή στην Συρία, η επιθετικότητα στο Αιγαίο, καθώς επίσης και η περαιτέρω χειροτέρευση της κατάστασης στην Λιβύη με περαιτέρω στρατιωτικές επιχειρήσεις και την δημιουργία νέων κυμάτων προσφύγων στην Ευρώπη από τον Νότο, για να μην μιλήσουμε και για το άνοιγμα και κλείσιμο της στρόφιγγας των μεταναστών που στέλνονται στην Ελλάδα, κάθε φορά που εκβιάζει την Γερμανία για περαιτέρω funds. Δεν είναι τυχαίο που ο Εμμανουέλ Μακρόν, στο μήνυμα στήριξης στην Ελλάδα, αναφέρθηκε στην επιχείρηση «Ειρήνη» της Ευρώπης στην Λιβύη. Η «Ειρήνη», διάδοχος της «Σοφίας», έχει σκοπό αφενός το εμπάργκο όπλων στην περιοχή, αφετέρου στην παρακολούθηση των εχθροπραξιών, ούτως ώστε να μην δημιουργούνται νέα κύματα προσφύγων που συρρέουν στην Ευρώπη, μέσω Ιταλίας.
Τούτων λεχθέντων, θα συνέχιζε κανείς να πιστεύει πως ο Ερντογάν μπορεί να σκηνοθετήσει θερμά επεισόδια στο Αιγαίο, άσχετα με τις εμπλοκές του και την εν συνόλω προβολή στρατιωτικής ισχύος; Ας θυμηθούμε πως στις 20 Ιουλίου, μια μέρα πριν σκηνοθετήσει την ένταση στο Αιγαίο η Τουρκία, το Αιγυπτιακό κοινοβούλιο έδινε το πράσινο φως στον αλ-Σίσι να επέμβει στην Λιβύη στο πλευρό του Χαφτάρ. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αποτιμούμε τις τουρκικές απειλές με τα μάτια μόνο στο Αιγαίο, είναι εσφαλμένο και τα συμπεράσματα προς το παρόν παραπληροφορούν τον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως ο Ερντογάν δεν θα το προσπαθήσει καν; Κανείς δεν ισχυρίζεται κάτι τέτοιο, αλλά ας σκεφτούμε, κάθε φορά που η Τουρκία προκαλεί μια κρίση και πάει στην Χάγη, η Χάγη αποδεικνύεται άνευ περιεχομένου τόσο για μας όσο και για την ίδια την Τουρκία. Ο Ερντογάν γνωρίζει πως αυτή δεν είναι περίοδος που θα μπορέσει να πιέσει για τα επί της ουσίας ζητήματα στα ελληνοτουρκικά και συνεχίζει να τεστάρει τα αντανακλαστικά μας και της διεθνούς κοινότητας. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο το γεγονός, όμως, πως η Τουρκία θεωρεί εαυτόν ικανό να διεκδικήσει συνεκμετάλλευση κάποια στιγμή με όριο τον 250 Μεσημβρινό και αυτή είναι η πραγματική απειλή στην οποία πρέπει να βασιστεί η οποιαδήποτε μελλοντική πολιτική και στρατιωτική αποτροπή.
