Ελληνικά
Γράφει ο Δημήτρης Ράπτης, Κύριος Ερευνητής ΚΕΔΙΣΑ
Η Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις σε διεθνές και εσωτερικό επίπεδο καθώς σε αυτή συμμετείχαν πολλά μέρη με σαφώς αντικρουόμενα συμφέροντα. Στην παρούσα ανάλυση θα εξεταστούν το παρασκήνιο και η προπαρασκευαστική διαδικασία, τα συμπεράσματα της Διάσκεψης καθώς και ο ρόλος της χώρας μας στην εξίσωση της Μέσης Ανατολής.
Αρχικά αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι η Διάσκεψη του Βερολίνου δεν είναι η πρώτη διάσκεψη που πραγματοποιείται για το μέλλον της Λιβύης. Επιπλέον κρίνεται απαραίτητο να ξεκαθαριστεί ότι δεν αποτελεί διπλωματική ήττα της χώρας μας το γεγονός της μη πρόσκλησης στη διάσκεψη. Τα κράτη αποσκοπούν στην μεγιστοποίηση της ισχύς τους με ποικίλους τρόπους ένας από τους οποίους είναι και η δημιουργία συμμαχιών, η διατήρηση και ενίσχυση τους.
Η Ελλάδα έχει ισχυρή συμμαχία με τις ΗΠΑ γεγονός που πιστοποιήθηκε στην πρόσφατη επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στον Πρόεδρο Τραμπ αλλά και με ένα σύνολο χωρών σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Ερώτηση: στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου Νοτιοανατολικής Μεσογείου (East Med Gas Forum) προσκλήθηκε η Γερμανία; Όχι. Ούτε και η Τουρκία φυσικά. Θέλω να πω ότι στη διεθνή πολιτική η κάθε χώρα επιλέγει να συνάψει και να χτίσει συμμαχίες με χώρες που έχει κοινούς στόχους και κοινά συμφέροντα. Εάν ανατρέξουμε για παράδειγμα στις Γερμανοτουρκικές σχέσεις θα καταλάβουμε ότι οι δυο αυτές χώρες έχουν στενούς οικονομικούς, εμπορικούς, πολιτικούς και αμυντικούς δεσμούς. Δικαιολογεί αυτό τη μη πρόσκληση της χώρας μας στη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη δεδομένου ότι σε προηγούμενη διάσκεψη είχαμε συμμετοχή; Όχι. Η συμμετοχή μας ήταν αναγκαία εξαιτίας του παράνομου Τουρκολιβυκού Συμφώνου. Η οικοδέσποινα χώρα γνώριζε ότι σε περίπτωση που καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι με την Τουρκία, την ατζέντα θα μονοπωλούσαν οι εκάστοτε αλληλοκατηγορίες με κίνδυνο να βουλιάξει η Διάσκεψη, επομένως προέβη στη γνωστή σε όλους μας κίνηση. Ερώτηση δεύτερη: θα κερδίζαμε κάτι από τη συμμετοχή μας τη δεδομένη χρονική στιγμή; Πολύ αμφιβάλλω. Θα καταγγέλαμε για ακόμα μία φορά το παράνομο Τουρκολιβυκό Σύμφωνο και θα προσπαθούσαμε μάταια να κατοχυρώσουμε ρητά τις θέσεις μας στα συμπεράσματα της Διάσκεψης, μία προσπάθεια που θα αποτύγχανε εξαιτίας της σίγουρης διαφωνίας της Τουρκίας. Η κατάληξη; Θεωρώ ότι δεν χάσαμε κάτι από τη μη συμμετοχή μας στο Βερολίνο, αντιθέτως κερδίσαμε τις εντυπώσεις σε διεθνές επίπεδο χάρη στις διπλωματικές κινήσεις του Υπουργείου Εξωτερικών. Καταγγείλαμε με κάθε τρόπο, σε κάθε ευκαιρία τη Συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης και ξεκαθαρίσαμε διεθνώς τη θέση μας και τη δυνατότητα άμεσης απάντησης σε περίπτωση που απειληθούν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, επιτέλους επιλέξαμε «στρατόπεδο» και κάνουμε ρεαλιστικά βήματα χωρίς να αρκούμαστε σε κουραστικές, βέβαια αναγκαίες, αναφορές στο διεθνές δίκαιο.
Στη Διάσκεψη του Βερολίνου για το μέλλον της Λιβύης συνεδρίαζαν με τη Λιβύη επί της ουσίας απούσα. Πόση επιτυχία μπορεί να έχει μια τέτοια Διάσκεψη όταν οι δύο βασικοί παίκτες, Αλ Σάρατζ και Χαφτάρ συμμετείχαν μεν τυπικά αλλά ουσιαστικά βρίσκονταν στο περιθώριο της Διάσκεψης; Οι στόχοι της φιλόδοξοι όμως σύμφωνα με τα γεγονότα και τις τελευταίες εξελίξεις και κινήσεις των δύο αντιμαχόμενων μερών δεν διαφαίνεται φως στο τούνελ. Με λίγα λόγια συμφωνήθηκε η συγκρότηση μιας κοινής στρατιωτικής επιτροπής με συμμετοχή εκπροσώπων και των δυο αντιμαχόμενων πλευρών αλλά και στρατιωτικών συμβούλων από τις εμπλεκόμενες χώρες και τα Ηνωμένα Έθνη, εμπάργκο όπλων, εκεχειρία και αφοπλισμό ανταρτών. Επιπλέον συμφωνήθηκε η επανέναρξη του πολιτικού διαλόγου για εξεύρεση κοινά αποδεκτής πολιτικής λύσης με στόχο τη συγκρότηση μιας ενιαίας κυβέρνησης. Κοινώς Ευχολόγια τα οποία πολύ θα θέλαμε να ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής αλλά τι να περιμένουμε όταν πραγματοποιείται Διάσκεψη χωρίς τη συμμετοχή βασικών παικτών; Συμφώνησαν εμπάργκο όπλων ωστόσο μέχρι τη στιγμή που γράφεται η παρούσα ανάλυση τα ΗΑΕ εξοπλίζουν τον Χαφτάρ, η Τουρκία προβαίνει σε αποστολή Σύρων και ισλαμιστών μισθοφόρων ενώ η Ρωσία δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να αποσύρει μισθοφορικά στρατεύματα από τη Λιβύη. Από την Παρασκευή, δυνάμεις πιστές στον Χαφτάρ έχουν αποκλείσει τα μεγαλύτερα λιμάνια διακίνησης πετρελαίου της Λιβύης στα βορειοανατολικά, μειώνοντας την παραγωγή κατά 800.000 βαρέλια πιέζοντας περισσότερο τον Σάρατζ. Οι χώρες που πήραν μέρος στη Διάσκεψη του Βερολίνου κομπάζουν μία μία ότι έχουν ρόλο κλειδί στη Λιβύη και η ζωή συνεχίζεται…
Το σκηνικό συμπληρώνουν οι εμπρηστικές δηλώσεις Ερντογάν και οι απειλές για ενέργειες ενάντια στη χώρα μας μετά την απρόσμενη επίσκεψη Χαφτάρ στην Ελλάδα τρεις μέρες πριν την έναρξη της Διάσκεψης του Βερολίνου και την ανοιχτή στήριξη που λάβαμε από τη Γαλλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα ακολουθήσουν και άλλες Διασκέψεις για τη Λιβύη στις οποίες οφείλουμε να είμαστε παρόντες φυσικά και όχι δια αντιπροσώπων. Στο μεσοδιάστημα πρέπει να συνεχίσουμε τα θετικά βήματα προσέγγισης της Αιγύπτου και να χτίσουμε περαιτέρω τη συμμαχία μας με το Ισραήλ. Η παραδοσιακή ελληνο-τουρκική αντιπαράθεση έχει πάρει διαφορετική διάσταση και εντάσσεται πλέον ως υποσύνολο στη γενικότερη στρατηγική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή που στόχο έχει να την αναδείξει σε μείζονα περιφερειακό παίκτη. Η Ελλάδα χαρακτηρίστηκε ως προβλέψιμη από τις ΗΠΑ. Ως προβλέψιμη χαρακτηρίζεται μέχρι στιγμής και από την Τουρκία. Ίσως μια απρόβλεπτη κίνηση σε περίπτωση καταπάτησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων να έστελνε μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση ότι η περίοδος κατευνασμού και στείρων αναφορών στο διεθνές δίκαιο έχει τελειώσει. Ορθώς επιλέξαμε στρατόπεδο, επιβάλλεται από τις συνθήκες να στηρίξουμε διπλωματικά και στρατιωτικά (υποστηρικτικά-ειρηνευτικά) την επιλογή μας αυτή που θα μας κατατάξει από θεατή των εξελίξεων σε παίκτη.