Αγώνας δρόμου στη… Συρία ελέω Trump!

Γράφει ο Δρ. Σπύρος Πλακούδας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

 

Αl Bab: Η Πολύφερνη Νύφη

Ενώ οι προβολείς της δημοσιότητας έχουν την τελευταία περίοδο στραφεί σχεδόν εξ ολοκλήρου προς το φωτογενές πρόσωπο του νικητή των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ, κρίσιμες εξελίξεις συμβαίνουν τα τελευταία 24ωρα στη Συρία. Γιατί τώρα; Μα φυσικά επειδή οι αντιμαχόμενες παρατάξεις επιχειρούν να δημιουργήσουν τετελεσμένα γεγονότα (faits accomplis) που δύσκολα (αν όχι εντελώς απίθανα) θα ανατρέψει ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου από τον Ιανουάριο 2017. Πόσο μάλλον που ο Τραμπ έχει εξαγγείλει μια εκ βάθρων αναθεώρηση της υφιστάμενης στρατηγικής των ΗΠΑ στη Συρία και τη Μέση Ανατολή εν γένει –αρχής γενομένης από την «εγκάρδια συνεννόηση» με τη Ρωσία.

Η al-Bab, μια κωμόπολη της επαρχίας Χαλεπίου, αποτελεί το μήλον της έριδος μεταξύ του Εθνικού Αραβικού Στρατού (SAA) του Προέδρου της Συρίας, Bashar al-Assad, των Σουνιτών Αράβων και Τουρκμένων του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA), και των Αράβων και Κούρδων των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Γιατί όμως η al-Bab; Γιατί όχι η παραπλήσια και απείρως επιφανέστερη al-Raqqah –η πρωτεύουσα του οιονεί χαλιφάτου του ISIS; Γιατί η al-Bab, εν αντιθέσει με την al-Raqqah, αποτελεί ένα πολλαπλασιαστή ισχύος για τις τρεις παρατάξεις. Οι Κούρδοι ουδέποτε θα πραγματώσουν τα όνειρά τους για ένωση των θυλάκων του Kobani και του Afrin χωρίς την κατοχή της· ούτε, βεβαίως, η Τουρκία και ο FSA θα παγιώσουν την εξουσία τους στη βόρεια Συρία χωρίς το κρίσιμο «στρατηγικό βάθος» που προσφέρει η al-Bab· ούτε η στενή πολιορκία του Χαλεπίου από τον Assad θα ευοδωθεί εάν ο FSA αποκτήσει χερσαία σύνορα με τον SAA βορείως της «Γκουέρνικα» της Μέσης Ανατολής.

Ο αγώνας για το Βερολίνο… της Συρίας

Οι δύο κύριοι μνηστήρες της al-Bab, οι Κούρδοι και οι υποστηριζόμενοι εκ Τουρκίας Τουρκμένοι και Άραβες, έχουν αποδυθεί τις τελευταίες ημέρες σε έναν αγώνα δρόμου για την κατάληψη της al-Bab που ομοιάζει με τον «αγώνα δρόμου προς το Βερολίνο» (race for Berlin) το 1945 μεταξύ των (Δυτικών) Συμμάχων και των Σοβιετικών –με τη μόνη διαφορά ότι οι δύο «δρομείς» εν έτη 2016 ανήκουν σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Έως τις αρχές Νοεμβρίου, οι υποστηριζόμενοι εκ Τουρκίας Τουρκμένοι και Άραβες προηγούνταν μακράν των Κούρδων, έχοντας προελάσει έως τα βόρεια προάστια της al-Bab. Οι Κούρδοι του Afrin εκδήλωσαν στις αρχές Νοεμβρίου μια ασθενή επίθεση κατά του ISIS εξ ανατολών με πενιχρά (όπως αναμενόταν) εδαφικά οφέλη ένεκα των ισχνών στρατιωτικών δυνατοτήτων τους και της ισχυρής αντίθεσης της Τουρκίας.

Ενώ αναμενόταν από ώρα σε ώρα η εκδήλωση της επίθεσης για την κατάληψη της πόλης, οι Κούρδοι του Kobani επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά εκ δυσμάς εναντίον του ISIS και των Τουρκμένων και Αράβων του FSA και ανέκοψαν την (ύποπτα) ομαλή προέλασή τους προς την al-Bab. Γιατί όμως επιτέθηκαν τώρα και όχι νωρίτερα; Επειδή οι Κούρδοι ανησύχησαν για μια αβρόχοις ποσίν άλωση της al-Bab όπως ακριβώς στην Jarablus τον Αύγουστο και, κατ’ επέκταση, αποκοπή του εν δυνάμει «Κουρδικού Διαδρόμου» από το Afrin έως το Kobani μέσω της al-Bab. Η ανωτέρα βία, δηλαδή, ώθησε τους Κούρδους να παραβούν τις οδηγίες των ΗΠΑ και να προελάσουν εκ δυσμάς. Πώς, όμως, προωθήθηκαν οι Κούρδοι εις βάρος των ISIS και FSA; Υποτίθεται πως το YPG, πρώτον, είχε αποσυρθεί από την Manbij κατ’ απαίτηση των ΗΠΑ προς εξευμενισμό του «μαινόμενου ταύρου» Τούρκου Προέδρου, Recep Tayyip Erdoğan τον Σεπτέμβριο και, δεύτερον, έχει απορροφηθεί εξ ολοκλήρου στην Επιχείρηση «Οργή του Ευφράτη» εναντίον της al-Raqqah από τις αρχές Νοεμβρίου και είχε απογυμνώσει τη Manbij και το Kabani από χερσαία στρατεύματα. Τι ισχύει εν τέλει;

Οι Κούρδοι δεν ήταν διατεθειμένοι να αποχωρήσουν κακήν κακώς από την αρχαία Ιεράπολη ύστερα από ένα βαρύτατο φόρο αίματος για την άλωσή της· οι ΗΠΑ ήταν εξίσου απρόθυμες να υποκύψουν στον ωμό εκβιασμό της Άγκυρας και να εκθέσουν τους πιστούς συμμάχους τους στη Συρία πριν την οριστική συντριβή του ISIS. Η Ουάσινγκτον, παρά ταύτα, δεν υποστηρίζει την προέλαση των Κούρδων του Kobani προς την al-Bab· ούτε όμως την τουρκική. Προς τι αυτή η πολιτική ίσων αποστάσεων;

Το Πρόσωπο του Ιανού

Η Ουάσινγκτον ακροβατεί σε ένα τεντωμένο σχοινί από την αρχή της Επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη». Επιδοκιμάζει μεν την (ύποπτα αργοπορημένη) είσοδο της Άγκυρας στον αγώνα εναντίον του ISIS, αποδοκιμάζει δε τους τυχοδιωκτισμούς του Erdoğan με τους Κούρδους. Ούτως η άλλως, οι ΗΠΑ χρειάζονται αμφότερους στον παρατεταμένο αγώνα κατά του ISIS. Ως εκ τούτου, ακολουθούν το εξής παίγνιο θετικού αθροίσματος. Υποστηρίζουν τους Κούρδους παντοιοτρόπως στον αγώνα τους εναντίον του ISIS –δυτικά όμως του ποταμού Ευφράτη. Παρομοίως, ανέχονται την προέλαση της Τουρκίας και των συμμάχων της στη βόρεια Συρία –δυτικά όμως της Manbij. Ως εκ τούτου, αποσοβείται (ή μάλλον ακριβέστερα αναβάλλεται προς το παρόν) το ενδεχόμενο απευθείας σύγκρουσης μεταξύ των συμμάχων των ΗΠΑ. Πώς αντιδρά η Ουάσινγκτον που οι δύο σύμμαχοι συγκρούονται σφοδρά για το έπαθλο της al-Bab; Όπως ο Πόντιος Πιλάτος: νίπτεις τας χείρας της. Δηλαδή, η Ουάσινγκτον συνιστά αυτοσυγκράτηση εκατέρωθεν δίχως να τάσσεται υπέρ μιας παράταξης.

Η πολιτική των ίσων αποστάσεων ενοχλεί αφόρητα την Τουρκία, που είχε αναχθεί στο παρελθόν στην κατ’ εξοχήν «εντολοδόχο» δύναμη των ΗΠΑ στη Συρία. Η Επιχείρηση «Οργή του Ευφράτη» αιφνιδίασε και εξόργισε έτι περαιτέρω την Άγκυρα. Όχι μόνο εκδηλώθηκε νωρίτερα απ’ ό,τι αρχικά υπολόγιζαν οι Τούρκοι, αλλά αποκλείστηκε επιπλέον από την επιχείρηση, παρά τις συνεχείς διαβουλεύσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας τους προηγούμενους μήνες για τη δομή των δυνάμεων, τους άξονες της επίθεσης και το μεταπολεμικό καθεστώς. Οι Τούρκοι απείλησαν (και απειλούν) πως θα επιτεθούν κατά της Manbij και του Tell Abyad δήθεν για να ανοίξουν «στρατιωτικό διάδρομο» για την ετσιθελική συμμετοχή τους στην επίθεση εναντίον της al-Raqqah. Επί της ουσίας, η Άγκυρα εκβιάζει ωμά τις ΗΠΑ ώστε να ενταχθεί (έστω αργοπορημένα) στο στρατόπεδο (και κατ’ επέκταση το τραπέζι) των νικητών κατά του ISIS και να αποσπάσει εδαφικά οφέλη. Η προ εβδομάδων επίσκεψη των Danford και McGurk, του Α/ΓΕΕΘΑ και του Ειδικού Προεδρικού Απεσταλμένου των ΗΠΑ προς τον διεθνή αντι- ISIS συνασπισμό, στην Άγκυρα στόχευε να χαλιναγωγήσει την Άγκυρα, διαβεβαιώνοντας την τελευταία πως οι Κούρδοι θα αποσυρθούν από τη Manbij μετά το πέρας της εκπαίδευσης των αραβικών στρατιωτικών δυνάμεων της πόλης και πως δεν θα εισέλθουν στην al-Raqqah. Οι Τούρκοι, βέβαια, ανησυχούν μήπως οι ΗΠΑ παραβιάσουν εκ νέου τις «κόκκινες γραμμές» τους στη Συρία. Άλλωστε ο απερχόμενος Πρόεδρος Barack Obama θα ήθελε να ολοκληρώσει τη δεύτερη προεδρική θητεία του με έναν θρίαμβο εναντίον του ISIS και δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να δημιουργεί συνεχώς προβλήματα.

Πώς αντιδρούν όμως ο Vladimir Putin και ο Assad στους τυχοδιωκτισμούς του Erdoğan; Μέχρι πρότινος, ο Ρώσος Πρόεδρος ανεχόταν την προώθηση της Τουρκίας εις βάρος του ISIS με αντάλλαγμα την παύση της στήριξης των ανταρτών στο Χαλέπι εκ μέρους του Erdoğan. Όμως ούτε ο Putin, ούτε ο Assad θα ανεχόταν την κατάληψη της al-Bab από την Τουρκία και την κάθοδο των υποστηριζόμενων από την Τουρκία ανταρτών του FSA πλησίον του Χαλεπίου στην κρισιμότερη μάχη ίσως του πολέμου. Ως εκ τούτου, ο Assad και ο Putin ενεργοποίησαν εκ νέου τους διαύλους επικοινωνίας με τους Κούρδους του Afrin. Άλλωστε τον Σεπτέμβριο οι Ρώσοι μεσολάβησαν μεταξύ Assad και Κούρδων για την επίτευξη ιστορικής συμφωνίας επί τη βάση ομοσπονδίας· οι διαπραγματεύσεις, όμως, κατέληξαν σε αδιέξοδο εξαιτίας της αδιαλλαξίας του Assad. Προχθές, χερσαία στρατεύματα του Assad αναπτύχθηκαν στη στρατιωτική βάση Kuweires νοτίως της al-Bab, με αποστολή να επιτεθούν στη διαφιλονικούμενη πόλη εντός ημερών. Συν τις άλλοις, Ρώσοι στρατιωτικοί παρατηρητές μετέβησαν στον θύλακα του Afrin για να συντονίσουν τις δράσεις τους με τους Κούρδους.

Παρ’ όλο που ουκ ολίγοι «επαΐοντες» (εντός και εκτός Ελλάδας) ισχυρίστηκαν πως οι Putin και Obama θα προδώσουν τους Κούρδους χάριν του Erdoğan, μάλλον συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εν ολίγοις, οι Putin και Obama διατίθενται να χρησιμοποιήσουν τους Κούρδους της Συρίας (στο πλαίσιο της realpolitik) για να «συνετίσουν» τον Erdoğan και να τον μετατρέψουν σε ένα «προβλέψιμο παίκτη» στην αρένα της Συρίας. Η Τουρκία θα επιχειρήσει να δημιουργήσει «τετελεσμένα γεγονότα», αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα αποτύχει λόγω της αντίθεσης της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Εάν, μάλιστα, εφαρμόσει εν τέλει ο Donald Trump την πολιτική ύφεσης (détente) με τον Putin, η Τουρκία θα υποβαθμιστεί γεωπολιτικά έτι περαιτέρω και τα περιθώρια τυχοδιωκτισμών θα ελαττωθούν δραματικά.

Η παρούσα ανάλυση πρωτοδημοσιεύτηκε στο liberal.gr