Ελληνικά
Γράφει η Σάρα Γιάντας, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Εισαγωγή
Η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το λεγόμενο Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), υπογράφηκε στις 14 Ιουλίου 2015 στη Βιέννη από το Ιράν και τις 6 παγκόσμιες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Κίνα, Μ.Βρετανία και Γερμανία) (1).
Η συμφωνία έχει ως στόχο να μειώσει τις δυνατότητες του Ιράν να παράγει ουράνιο και πλουτώνιο σε αντάλλαγμα την μείωση των οικονομικών κυρώσεων εις βάρος του Ιράν (2). Πιο συγκεκριμένα, το απόθεμα ουρανίου του Ιράν θα πρέπει να μειωθεί κατά 98 % για 15 χρόνια, ενώ το επίπεδο εμπλουτισμού του θα πρέπει να διατηρηθεί στο 3,67 % (3). Περιλαμβάνει ακόμη νέες διατάξεις για επιθεωρήσεις των Ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, καθώς και επιθεωρήσεις στρατιωτικών χώρων (4). Η συμφωνία περιλαμβάνει μια ‘’snapback’’ διάταξη σύμφωνα με την οποία, οι κυρώσεις εις βάρος του Ιράν θα αποκατασταθούν εάν παραβιάσει τα συμφωνηθέντα (4).
Ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Javad Zarif χαρακτήρισε την συμφωνία ως μια ‘’ιστορική στιγμή’’, και την ημέρα της υπογραφής της συμφωνίας δήλωσε ότι ‘’σήμερα ανοίγουμε ένα νέο κεφάλαιο στην ελπίδα’’(4). Από την πλευρά των ΗΠΑ, ο τότε Πρόεδρος, Barack Obama, δήλωσε πως έχει αποκοπεί η πορεία προς την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων (5).
Δηλώσεις Trump για την πυρηνική συμφωνία του Ιράν και οι πρόσφατες εξελίξεις
Η συμφωνία έχει δεχθεί όμως και κριτική τόσο από κράτη όπως το Ισραήλ όσο και από ηγέτες, όπως ο Πρόεδρος Donald Trump. Ο τελευταίος, ήδη κατά τη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας του, είχε αναφερθεί αρνητικά στη συμφωνία. Πιο συγκεκριμένα, την είχε αποκαλέσει ‘’καταστροφή’’ και την χαρακτήρισε ως ‘’χειρότερη συμφωνία που έχει ποτέ διαπραγματευθεί’’ (6). Σε μια ομιλία προς το ισραηλινό λόμπι AIPAC τον Μάρτιο του 2016, ο Trump δεσμεύτηκε πως πρώτη προτεραιότητά του θα είναι η αποσυναρμολόγηση της συμφωνίας με το Ιράν (6).
Βέβαια, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έχει κάνει πράξη τις προεκλογικές του εξαγγελίες. Τον Μάιο του 2016, δήλωσε πως δε θα εγκαταλείψει προς το παρόν την συμφωνία αλλά θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά του Ιράν (7).
Τον Οκτώβριο του 2017, ο Πρόεδρος Trump ανανέωσε την επιθετική του στάση εναντίον του Ιράν. Πιο συγκεκριμένα, αρνήθηκε να πιστοποιήσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, και μετέθεσε την ευθύνη στο Κογκρέσο για να αποφασίσει εκείνο αν θα του επιβάλει νέες κυρώσεις (8).
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ κατηγόρησε το Ιράν για την παραβίαση της συμφωνίας, κάτι το οποίο όμως δεν έχει αντίκρισμα στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η Διεθνής Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας. Όπως αναφέρει, το Ιράν παραμένει εντός των βασικών ορίων που έχουν οριστεί από τη συμφωνία (9).Στη συνέχεια, ο Trump δήλωσε πως, εάν δεν υπάρξει κάποια λύση με το Κογκρέσο και τους συμμάχους των ΗΠΑ, τότε η συμφωνία θα τερματιστεί (10). Ακόμη, διέταξε το US Treasury να επιβάλει νέες κυρώσεις στην Ισλαμική Επαναστατική Φρουρά (Islamic Revolutionary Guard Corps) (11), ως υποστηρικτή της τρομοκρατίας. Μάλιστα, υπάρχουν αναφορές πως οι ΗΠΑ επιδιώκουν να χαρακτηρίσουν την Φρουρά ως τρομοκρατική (12).
Με τη δική του σειρά το Ιράν κατηγόρησε τις ΗΠΑ πως είναι εκείνες που παραβιάζουν τη συμφωνία και πιο συγκεκριμένα, τα άρθρα 26, 28 και 29, τα οποία αφορούν στην καλή πίστη των χωρών που έχουν υπογράψει την συμφωνία και τη δέσμευση ότι οι ΗΠΑ θα αποφύγουν να επιβάλουν νέες κυρώσεις σχετικά με το πρόγραμμα του Ιράν (13).
Ανάλυση – Συμπεράσματα
Όπως προαναφέρθηκε, οι ΗΠΑ δεν έχουν αποχωρήσει από την συμφωνία, αλλά η απόφαση για μη επικύρωσή της, έχει ορισμένες επιπλοκές στο διεθνές επίπεδο.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την πυρηνική συμφωνία ως μοχλό πίεσης έναντι του Ιράν. Πιο συγκεκριμένα, προσπαθεί να αποτρέψει το Ιράν από την αποσταθεροποίηση της περιοχής μέσω της ανάπτυξης του βαλλιστικού προγράμματος του και της υποστήριξης ακραίων ισλαμιστικών οργανώσεων. Έτσι αναφέρεται ασαφώς στην παραβίαση της πυρηνικής συμφωνίας από το Ιράν, η οποία όμως δεν αποτελεί μια βιώσιμη λύση σχετικά με τη θέση και το ρόλο του Ιράν στην Μέση Ανατολή. Είναι μια συμφωνία που θέτει περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και δεν αναφέρεται ούτε στο βαλλιστικό του πρόγραμμα ούτε στη στήριξη ισλαμιστικών οργανώσεων. Στην πραγματικότητα, με τις πρόσφατες ενέργειές τους, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να περιορίσουν τη διεθνή συμπεριφορά του Ιράν.
Η στάση αυτή όμως των ΗΠΑ τις αφήνει εκτεθειμένες και απομονωμένες. Οι υπόλοιποι συμβαλλόμενοι έχουν δηλώσει τη στήριξή τους προς τη συμφωνία. Η Federica Mogherini χαρακτήρισε τη συμφωνία ‘’ισχυρή’’ ενώ ανέφερε πως κανένας Πρόεδρος στον κόσμο δεν έχει την εξουσία να τερματίσει μονομερώς τη συμφωνία (14). Σε κοινό ανακοινωθέν η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, τόνισαν την ανάγκη διατήρησής της αν και, συμφώνησαν με τις ανησυχίες που προκαλεί η διεθνής συμπεριφορά του Ιράν (15).
Η Ρωσία επίσης τάχθηκε υπέρ της συμφωνίας, χαρακτήρισε την μη επικύρωση της συμφωνίας ένα ‘’ανησυχητικό γεγονός’’, ωστόσο θεωρεί πως η ενέργεια αυτή δεν θα έχει επιπτώσεις στην εφαρμογή της συμφωνίας (16).
Πέρα από την απομόνωση των ΗΠΑ, η αμφισβήτηση της συμφωνίας μειώνει την αξιοπιστία τους όσον αφορά το ζήτημα της διασπορά των πυρηνικών όπλων. Η αμφισβήτηση της συμφωνίας δημιουργεί ένα αρνητικό προηγούμενο σε άλλα κράτη που επιδιώκουν να αποκτήσουν πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς. Επίσης το, ζήτημα φαίνεται ιδιαίτερα επίκαιρο αν ληφθεί υπόψη η ένταση στις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Βόρειας Κορέας. Φαντάζει δύσκολη μια διπλωματική προσέγγιση μεταξύ των δύο κρατών, πόσο μάλλον όταν οι ΗΠΑ, έχουν αμφισβητήσει μια αντίστοιχη συμφωνία, την οποία διαπραγματεύονταν – μαζί με άλλα κράτη – επί σχεδόν 10 χρόνια.
Βιβλιογραφία
- Katzman, Kenneth and Kerr, Paul K. Iran Nuclear Agreement. Congressional Research Service. [Online] 2017. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: https://fas.org/sgp/crs/nuke/R43333.pdf.
- Trump takes hard line on Iran, but keeps Obama deal in place. Kelsey , Adam and Rogin, Ali. ABC News. [Online] 2017. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: http://abcnews.go.com/Politics/trump-takes-hard-line-iran-obama-deal-place/story?id=50442196
- Iran nuclear deal: Key details. BBC NEWS. [Online] 2017. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-33521655
- Iran, world powers agree to nuclear deal. Fox News. [Online] 2015. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: http://www.foxnews.com/politics/2015/07/14/iran-world-powers-agree-to-nuclear-deal.html
- Iran nuclear deal: What is it? Schallhorn, Kaitlyn. [Online] 2017, Fox News. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: http://www.foxnews.com/politics/2017/10/13/iran-nuclear-deal-what-is-it.html
- Trump election puts Iran nuclear deal on shaky ground. Torbati, Yeganeh. [Online] 2016, Reuters . [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: https://www.reuters.com/article/us-usa-election-trump-iran/trump-election-puts-iran-nuclear-deal-on-shaky-ground-idUSKBN13427E
- Iran Nuclear Deal Will Remain for Now, White House Signals. Harris, Gardiner and Sanger, David E. [Online] 2017, The New York Times. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: https://www.nytimes.com/2017/05/17/us/politics/trump-iran-nuclear-deal.html
- Ο Τραμπ αποσύρεται από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Μητροπούλου , Ειρήνη . [Online] 2017, Το βήμα . [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: http://www.tovima.gr/world/article/?aid=907634
- Iran is adhering to nuclear deal limits, UN says, despite Donald Trump claim. Borger, Julian. [Online] The Guardian. [Cited: Οκτώβριος 16, 2017.] Available at: https://www.theguardian.com/world/2017/aug/31/iran-nuclear-deal-trump-un
- Iran nuclear deal: Trump’s speech in full. [Online] 2017, BBC News. [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] Available at: http://www.bbc.com/news/world-us-canada-41617488
- Trump threatens to rip up Iran nuclear deal unless US and allies fix “serious flaws”. Borger , Julian, Dehghan, Saeed Kamali and Beaumont, Peter. [Online] 2017, The Guardian. [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] Available at: https://www.theguardian.com/us-news/2017/oct/13/trump-iran-nuclear-deal-congress
- Trump’s targeting of Revolutionary Guards is a step too far for Iran. Dehghan, Saeed Kamali. [Online] 2017, The Guardian. [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] Available at: https://www.theguardian.com/world/2017/oct/10/trumps-targeting-of-revolutionary-guards-is-a-step-too-far-for-iran
- Ιράν: Ο Τραμπ παραβίασε την «πυρηνική» συμφωνία. [Online] 2017, ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ . [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] Available at: http://www.naftemporiki.gr/story/1285229/iran-o-tramp-parabiase-tin-puriniki-sumfonia
- Trump aims blow at Iran and threatens landmark nuclear deal. [Online] 2017, BBC News. [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] Available at: http://www.bbc.com/news/world-us-canada-41613314
- Declaration by the Heads of State and Government of France, Germany and the United Kingdom. Gov.uk. [Online] 2017. [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] https://www.gov.uk/government/news/declaration-by-the-heads-of-state-and-government-of-france-germany-and-the-united-kingdom.
- EE για πυρηνικά του Ιραν: Δεν μπορούμε να διαλύσουμε τη συμφωνία – Κρεμλίνο: Ανησυχητική η στάση Τραμπ. [Online] 2017, Η Καθημερινή . [Cited: Οκτώβριος 17, 2017.] Available at: http://www.kathimerini.gr/930599/article/epikairothta/kosmos/ee-gia-pyrhnika-toy-iran-den-mporoyme-na-dialysoyme-th-symfwnia—kremlino-anhsyxhtikh-h-stash-tramp