Ελληνικά
Γράφει η Σάρα Γιάντας, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ*
Εισαγωγή
Κατά τον 21ο αιώνα έχει σημειωθεί ένας σημαντικός αριθμός τρομοκρατικών επιθέσεων σε όλες σχεδόν τις περιοχές του πλανήτη: στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αφρική, την Ασία και την Μέση Ανατολή. Όμως η τρομοκρατία δεν είναι ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο αλλά εμφανίζεται τον 18ο αιώνα, κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης [1]. Αρχικά, η τρομοκρατία συνδέθηκε στενά με το Γαλλικό κράτος το οποίο προσπαθούσε να εδραιώσει την εξουσία του με τον εκφοβισμό των αντικαθεστωτικών και αντεπαναστατικών. Έκτοτε, ο όρος έχει συνδεθεί με την αντι – κρατική δραστηριότητα, ωστόσο τα βασικά χαρακτηριστικά της πρώτης μορφής της τρομοκρατίας ταυτίζονται με αυτά της σύγχρονης.
Δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των ακαδημαϊκών και των ερευνητών για τον ορισμό της έννοιας της τρομοκρατίας [2]. Παραμένει μια υποκειμενική έννοια η οποία από την αρχή της εμφάνισής της είχε συνδεθεί με πολιτικές και ιδεολογικές απόψεις. Έτσι η κάθε κυβέρνηση και κρατική υπηρεσία ορίζει με έναν διαφορετικό τρόπο την έννοια του τρομοκράτη. Ο Bruce Hoffman στο βιβλίο του Inside Terrorism καταλήγει πως η τρομοκρατία έχει τα εξής χαρακτηριστικά: έχει πολιτικό χαρακτήρα, χρησιμοποιεί τη βία ή απειλεί με την χρήση της, είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να έχει εκτεταμένη αρνητική ψυχολογική επίδραση στον γενικό πληθυσμό, διεξάγεται από μία οργάνωση με μια αναγνωρίσιμη δομή διοίκησης ή συνωμοτική δομή και διαπράττεται από μια υπο – εθνική ομάδα ή μη κρατική οντότητα [3].
Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας γίνεται πρωτίστως από το κάθε έθνος – κράτος, ωστόσο υπάρχουν και διεθνείς συνεργασίες, όπως αυτή μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε ή της Ε.Ε και των ΗΠΑ. Η αντιτρομοκρατία περιλαμβάνει όλες εκείνες τις πρακτικές, τακτικές και στρατηγικές τις οποίες υιοθετούν οι κυβερνήσεις, οι ένοπλες δυνάμεις, οι υπηρεσίες πληροφοριών και οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου για την αντιμετώπιση τρομοκρατικών πράξεων ή απειλών [4]. Στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούμε στον ρόλο των υπηρεσιών πληροφοριών στην αντιτρομοκρατία, αφού πρωτίστως αναφερθούμε στην ανάδυση της τρομοκρατίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο καθώς και τις νέες τάσεις που εμφανίστηκαν σε αυτήν.
Τα χαρακτηριστικά της τρομοκρατίας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο
Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου καθώς και οι αλλαγές της δεκαετίας του 1990, σηματοδοτούν μια νέα περίοδο όσον αφορά το φαινόμενο της τρομοκρατίας. Ο μετασχηματισμός αυτός θέτει ορισμένες προκλήσεις στις υπηρεσίες πληροφοριών σχετικά με την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.
Η παγκοσμιοποίηση, ή πιο συγκεκριμένα οι αλλαγές στους τομείς της τεχνολογίας και των επικοινωνιών που είναι άμεσα συνδεδεμένες με αυτήν, συνέβαλαν στην μετατροπή της τρομοκρατίας από ένα περιφερειακό σε ένα παγκόσμιο φαινόμενο [5]. Το διαδίκτυο έχει έναν διπλό ρόλο όσον αφορά την τρομοκρατία. Πρώτον, όπως αναφέρει η Sarah Teich, δίνει στους επίδοξους τρομοκράτες την απαραίτητη πληροφόρηση για τη διεξαγωγή της τρομοκρατίας όπως για παράδειγμα πληροφορίες και οδηγίες κατασκευής εκρηκτικών μηχανισμών [6]. Με αυτόν τον τρόπο αναδύεται ένας ερασιτεχνικός τρόπος διεξαγωγής των τρομοκρατικών επιθέσεων [7], δηλαδή η ύπαρξη των λεγόμενων μοναχικών λύκων (lone wolves), μεμονωμένων ατόμων που πραγματοποιούν τρομοκρατικές επιθέσεις χωρίς να είναι ενταγμένοι σε μια οργάνωση.
Δεύτερον, το Διαδίκτυο μπορεί να συμβάλει και στη στρατολόγηση τρομοκρατών, ειδικότερα των νεότερων ατόμων και θεωρείται ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος στρατολόγησης από ότι οι παραδοσιακοί [8]. Οι δυνατότητες των τρομοκρατών για τον προσηλυτισμό των ατόμων αυξάνονται σημαντικά με την διάδοση του Διαδικτύου, καθώς μπορούν να απευθύνονται άμεσα σε ένα μεγάλο ακροατήριο και το προπαγανδιστικό υλικό τους μπορεί να έχει μεγαλύτερη απήχηση.
Επίσης, οι δυνατότητες επικοινωνίας και συντονισμού μεταξύ των τρομοκρατών αυξάνονται συντριπτικά μέσω του Διαδικτύου και των πιο αποτελεσματικών επικοινωνιών. Χάρη στις πιο αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ τους οι τρομοκράτες μπορούν να διενεργούν ταυτόχρονα χτυπήματα σε απομακρυσμένες τοποθεσίες [9], όπως συνέβη στην περίπτωση των πολλαπλών τρομοκρατικών χτυπημάτων της 13ης Νοεμβρίου 2015 στη Γαλλία.
Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να τονιστεί ότι χάρη στις δυνατότητες αυτές οι σύγχρονες τρομοκρατικές οργανώσεις δεν έχουν μια συγκεκριμένη οργάνωση και δομή, αλλά χαρακτηρίζονται από μια έντονη αποκέντρωση [10]. Για παράδειγμα, οι επιθέσεις στο Λονδίνο, τη Μαδρίτη και το Μουμπάι, σχεδιάστηκαν, χρηματοδοτήθηκαν και εκτελέστηκαν από τοπικές οργανώσεις χωρίς κάποια κεντρική καθοδήγηση [11]. Η οργάνωσή τους σε δίκτυα θέτει ερωτήματα στο κατά πόσο οι υπηρεσίες πληροφοριών στην τωρινή τους μορφή θα μπορούν να συλλέξουν πληροφορίες για αυτές.
Την δεκαετία αυτή επίσης, η τρομοκρατία αναδύεται ως αντίδραση στα δυτικά πολιτιστικά πρότυπα.Ο στόχος των τρομοκρατών είναι υπερβατικός – έχουν ως στόχο την εκπλήρωση ενός θρησκευτικού καθήκοντος [12], κάτι που χαλαρώνει τους όποιους ενδοιασμούς και αναστολές της πραγματοποίησης ενός μαζικού φόνου. Όπως παρατηρεί ο Bruce Hoffman, για αυτόν τον λόγο η «θρησκευτική» τρομοκρατία είναι πιο βίαιη και είναι υπεύθυνη για μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων από τις προηγούμενες μορφές της [13]. Η αποτροπή των «θρησκευτικών» τρομοκρατικών ενεργειών αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα για τα κοσμικά δυτικά κράτη[14].
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε ειδικότερα στον τρόπο με τον οποίο οι υπηρεσίες πληροφοριών αντιμετωπίζουν την τρομοκρατία, με τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών για την εξουδετέρωση των τρομοκρατικών οργανώσεων, την μυστική δράση εναντίον των τρομοκρατικών οργανώσεων καθώς και την αντικατασκοπεία.
Ο ρόλος των υπηρεσιών πληροφοριών στην αντιτρομοκρατία: συλλογή, ανάλυση πληροφοριών, μυστική δράση και αντικατασκοπεία
Σύμφωνα με τον Michael Warner, οι υπηρεσίες πληροφοριών έχουν τις εξής λειτουργίες: συλλογή, ανάλυση πληροφοριών, μυστική δράση και αντικατασκοπεία [15]. Αυτήν την διάκριση θα την χρησιμοποιήσουμε και για την αναφορά στον ρόλο των υπηρεσιών πληροφοριών στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.
Η συλλογή πληροφοριών είναι το στάδιο στο οποίο συλλέγονται στοιχεία και δεδομένα από τις μυστικές υπηρεσίες από διαφορετικών ειδών πηγές. Στον τομέα της αντιτρομοκρατίας ιδιαίτερη σημασία παίζουν οι ανθρώπινες πηγές (HUMINT), το signals intelligence (SIGINT) και το imagery intelligence (IMINT).
Οι ανθρώπινες πηγές βασίζονται στους πράκτορες που εισχωρούν στις τάξεις του αντιπάλου, εγχείρημα το οποίο είναι επικίνδυνο για τους πράκτορες και δαπανηρό για τις υπηρεσίες. Αυτό συμβαίνει διότι οι πράκτορες είναι σχετικά αναλώσιμοι στην περίπτωση της αντιτρομοκρατίας καθώς η αξία των πληροφοριών που ζητώνται είναι συχνά βραχύβια ενώ κάποιες φορές υπάρχει ανάγκη να θυσιαστεί η πηγή για την αποτροπή μιας τρομοκρατικής επίθεσης [16].
Σημαντικό μέρος των πληροφοριών προέρχεται από την ανάκριση των τρομοκρατών και των υποστηρικτών τους [17], η οποία συχνά συνδέεται με την πραγματοποίηση βασανιστηρίων στα θύματα, πρακτική η οποία εγείρει νομικά, πολιτικά και ηθικά ζητήματα. Το ζήτημα αυτό έλαβε μεγάλες διαστάσεις το 2003, όταν γνωστοποιήθηκαν ιστορίες θυμάτων από τις αμερικανικές φυλακές στο Abu Ghraib του Ιράκ.
Στη συνέχεια, σημαντικό είναι και το Imagery Intelligence (IMINT), το οποίο συγκεντρώνει, μέσω δορυφόρων και αεροφωτογραφιών, οπτικό υλικό για τις εγκαταστάσεις, τα καταφύγια και άλλες περιοχές συνδεδεμένες με τους τρομοκράτες. Η σημαντική συνεισφορά του IMINT τονίζεται από ορισμένους αναλυτές στον πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας [18]. Όμως, η χρήση της τεχνολογίας έχει τους περιορισμούς της και δεν είναι πάντοτε ακριβής, ενώ θα πρέπει συχνά να διασταυρώνονται οι πληροφορίες με αυτές προερχόμενες από το SIGINT και το HUMINT [19].
Τέλος, μια άλλη πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών είναι το Signals Intelligence (SIGINT), δηλαδή η παρακολούθηση και υποκλοπή επικοινωνιών των τρομοκρατών ή υπόπτων. Είναι σημαντική πηγή επιχειρησιακών πληροφοριών και συχνά λειτουργεί συμπληρωματικά προς το HUMINT, καθώς δίνει πρόσβαση σε περιοχές όπου δε μπορούν να φτάσουν οι ανθρώπινες πηγές. Ωστόσο, η παρακολούθηση έχει αποτελέσει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα με τις αποκαλύψεις του Edward Snowden [20] σχετικά με την ύπαρξη ενός παγκόσμιου δικτύου παρακολούθησης Αμερικανών πολιτών και επιχειρηματιών, ξένων ηγετών, και άλλων σημαινόντων ατόμων.
Στο επίπεδο της ανάλυσης τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί, συγκεντρώνονται, ελέγχονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα προϊόν χρήσιμο για τους λήπτες των αποφάσεων έτσι ώστε να λαμβάνουν πιο αποτελεσματικές αποφάσεις. Το στάδιο αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς σε αυτό απαντώνται ερωτήματα όπως ποιες τρομοκρατικές οργανώσεις απειλούν το κράτος, ποιες είναι οι προθέσεις τους, ποιες είναι οι δυνατότητές τους, και ποιοι είναι οι πιθανοί στόχοι και τρόποι πραγματοποίησης της επίθεσης [21]. Αυτό είναι το strategic intelligence, το οποίο χρησιμοποιείται για τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό των υπηρεσιών πληροφοριών.
Σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτει και ο προσδιορισμός των δυνητικών τρομοκρατικών απειλών [22], όχι μόνο των υπαρχουσών. Πιο συγκεκριμένα, στόχος είναι να προσδιοριστεί πότε και που θα λάβουν χώρα στο μέλλον τρομοκρατικές επιθέσεις καθώς και ποιοι στόχοι θα δώσουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα – ψυχολογικό, οικονομικό, πολιτικό, επιχειρησιακό – για την οργάνωση [23]. Τέλος, το tactic intelligence βρίσκεται ένα επίπεδο χαμηλότερα και προσδιορίζει συγκεκριμένα το πότε, πώς, από ποιον και που θα γίνει η επίθεση [24].
Η συλλογή και η ανάλυση πληροφοριών αποτελούν τα βασικά στοιχεία στην αντιτρομοκρατία, εφόσον παρέχουν μια βάση για ανάληψη δράσης από τις υπηρεσίες πληροφοριών είτε από άλλα αρμόδια όργανα. Πάνω στην πληροφόρηση βασίζονται η αποδιάρθρωση των τρομοκρατικών οργανώσεων και η παρεμπόδιση των τρομοκρατικών χτυπημάτων. Είναι η πρώτη γραμμή άμυνας όπως αναφέρει ο Robert Kupperman [25], εφόσον η ποιότητα της πληροφόρησης επηρεάζει την γενικότερη τρωτότητα μιας χώρας.
Η συλλογή και η ανάλυση πληροφοριών αντιπροσωπεύουν μια αμυντική (pre – incident) προσέγγιση της αντιτρομοκρατίας, όμως οι υπηρεσίες πληροφοριών μπορεί να λάβουν πιο ενεργό ρόλο στην αντιτρομοκρατία, δηλαδή τη μυστική δράση.
Η μυστική δράση αναφέρεται σε οποιεσδήποτε πράξεις ή δραστηριότητες για επιρροή ξένων κυβερνήσεων προσώπων ή γεγονότων για την υποστήριξη στόχων της εξωτερικής πολιτικής του κράτους χορηγίας [26]. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων από την προπαγάνδα, μέχρι την εκπαίδευση και χρηματοδότηση ξένων υπηρεσιών καθώς και ανατροπή των κυβερνήσεων. Οι ίδιες οι δραστηριότητες δεν είναι απαραίτητα μυστικές, αλλά ο ρόλος της εμπλεκόμενης κυβέρνησης δεν αναγνωρίζεται δημοσίως. Στην περίπτωση της τρομοκρατίας, η μυστική δράση δεν είναι ένα ευρέως γνωστό κεφάλαιο. Θεωρείται πως οι ΗΠΑ στο πλαίσιο του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας, ενεπλάκησαν στο Πακιστάν, το Αφγανιστάν και το Ιράκ: διεισδύσαν συγκεκαλλυμένα σε τρομοκρατικά κύτταρα και υποδομές στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, διεξήγαγαν μυστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Ταλιμπάν και υποστήριξαν το δημοκρατικό εγχείρημα στο Αφγανιστάν [27]. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αναφερθεί και το Worldwide Attack Matrix, ένα έγγραφο της CIA το οποίο περιέγραφε μυστικές δράσεις σε 80 κράτη, οι οποίες είχαν αναληφθεί ή είχαν προταθεί και κυμαίνονταν μεταξύ άσκησης προπαγάνδας και ανάληψης μυστικής στρατιωτικής δράσης [28].
Γνωστή και αμφιλεγόμενη πρακτική είναι και τα targeted killings (εκ προμελέτης χρήση βίας για την εξουδετέρωση ορισμένων ατόμων) τρομοκρατών ή υπόπτων για τρομοκρατία. Το ζήτημα έγινε ευρέως γνωστό το 2000, όταν το Ισραήλ γνωστοποίησε την πρακτική στοχοποίησης και εξουδετέρωσης (Kill/Capture Missions) υπόπτων για τρομοκρατία στα Παλαιστινιακά εδάφη [29]. Την πρακτική αυτή ακολουθούν και οι ΗΠΑ, οι οποίες στο πλαίσιο του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας εξουδετερώνουν επίδοξους τρομοκράτες μέσω των special operations raids. Χρησιμοποιούν ακόμη, σε σημαντικό βαθμό μη επανδρωμένα αεροσκάφη(drones) για την εξουδετέρωση των στόχων τους. Χώρες όπου έχουν εμπλακεί οι ΗΠΑ με αυτόν τον τρόπο είναι το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, η Υεμένη και τη Σομαλία [30].
Τέλος, όσον αφορά την αντικατασκοπεία, οι μυστικές υπηρεσίες λαμβάνουν μέτρα αντικατασκοπείας εναντίον των τρομοκρατών, οι οποίοι, όπως και οι υπηρεσίες πληροφοριών, συλλέγουν στοιχεία για τις προθέσεις, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες των κρατών – στόχων τους [31]. Σε αυτό πλαίσιο, οι υπηρεσίες πληροφοριών προσπαθούν να προστατευτούν από την διείσδυση των τρομοκρατών με μέτρα όπως η στεγανοποίηση πληροφοριών, το screening υπαλλήλων και η εφαρμογή της αρχής need to know. Πέρα από τα αμυντικά αυτά μέτρα, οι υπηρεσίες πληροφοριών αναλαμβάνουν πιο επιθετικές ενέργειες όπως η στρατολόγηση διπλών πρακτόρων στις τάξεις του εχθρού. Οι τρομοκρατικές οργανώσεις αποτελούν όμως έναν δύσκολο στόχο για στρατολόγηση διπλών πρακτόρων λόγω της αποκεντρωμένης δομής τους [32]. Επίσης, συχνά οι ομάδες είναι μικρές και βασίζονται σε συγγενικούς ή κοινοτικούς δεσμούς, κάτι το οποίο δυσχεραίνει την αποδοχή ‘’ξένων’’ στους κόλπους τους.
Άλλος ένας παράγοντας που δυσχεραίνει την αντικατασκοπεία είναι ότι συχνά οι τρομοκρατικές οργανώσεις στρατολογούν πολίτες δυτικών κρατών για την διείσδυση σε δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών [33], οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν ζημιές εντός της υπηρεσίας όπως να δώσουν λανθασμένες πληροφορίες και να παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της υπηρεσίας εκ των έσω [34].
Η τελευταία παρατήρηση είναι κρίσιμης σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με την απειλή του Ισλαμικού Κράτους εφόσον είναι γνωστό πως έχει υποστηρικτές σε δυτικά κράτη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, την Γαλλία και την Γερμανία [35].
Όπως προαναφέρθηκε, οι υπηρεσίες πληροφοριών είναι ενταγμένες σε ένα ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, το οποίο ποικίλει ανάλογα με την κρατική νομοθεσία. Σε ορισμένα κράτη, η αντιτρομοκρατία αποτελεί αρμοδιότητα κυρίως της αστυνομίας όπως στην Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ σε άλλα, όπως στις ΗΠΑ, ο υπηρεσίες πληροφοριών και οι υπηρεσίες επιβολής νόμου βρίσκονται ενταγμένες σε ένα περίπλοκο πλέγμα αντιτρομοκρατίας. Ανεξάρτητα όμως από τις αρμοδιότητες των υπηρεσιών, οι μυστικές υπηρεσίες συνεργάζονται είτε περισσότερο ή λιγότερο στενά με τις υπηρεσίες επιβολής νόμου. Συνεργάζονται κυρίως στον τομέα της συλλογής πληροφοριών [36]. Συχνά όμως αυτές οι σχέσεις είναι αρνητικές έως και ανταγωνιστικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η δυσκολία intelligence sharing του FBI (που λειτουργεί ταυτόχρονα ως υπηρεσία επιβολής νόμου για ομοσπονδιακά εγκλήματα) με τη CIA και άλλες υπηρεσίες στην κοινότητα πληροφοριών των ΗΠΑ [37].Η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών είναι σημαντικός περιορισμός στην πληροφόρηση. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να αναφερθεί πως ένα από τα αίτια της αποτυχίας της 11 Σεπτέμβρη θεωρείται η έλλειψη συνεννόησης και συνεργασίας μεταξύ των δύο υπηρεσιών [38].
Λόγω της φύσης της τρομοκρατίας, οι ένοπλες δυνάμεις δεν είχαν μέχρι τώρα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αντιτρομοκρατία, ενώ τον πρωτεύοντα ρόλο τον είχαν οι υπηρεσίες πληροφοριών και οι υπηρεσίες επιβολής νόμου. Ο ρόλος τους αναδείχθηκε με την διεξαγωγή του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της, όπου υπήρχε εμπλοκή του ΝΑΤΟ ενώ παρατηρήθηκε έντονη συνεργασία των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων με τις υπηρεσίες πληροφοριών. Για παράδειγμα, η CIA παρείχε πληροφορίες για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων και συνεργάστηκε με τις ένοπλες δυνάμεις σε επιχειρήσεις εναντίον του Osama Bin Laden [39]. Αντίστοιχες συνεργασίες υπάρχουν και σε περιπτώσεις άλλων κρατών, όπως για παράδειγμα το Ισραήλ.
Η διεθνής τρομοκρατία έχει αυξήσει την ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των κρατών ή/ και διεθνών οργανισμών. Μία από τις πιο σημαντικές σχέσεις συνεργασίας για θέματα τρομοκρατίας παρατηρείται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ όπου οι σύμμαχοι μοιράζονται πληροφορίες για κοινές απειλές, συνεργάζονται για την πρόληψη και προστασία από την τρομοκρατία με όπλα μαζικής καταστροφής [40]. Στενές σχέσεις μεταξύ υπηρεσιών πληροφοριών κρατών υπάρχουν και μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ [41], ενώ σημαντικό κρίνεται το intelligence sharing μεταξύ των ΗΠΑ με την Ε.Ε., την Αίγυπτο, το Μαρόκο, την Τυνησία, την Ιορδανία και το Πακιστάν [42].
Περιορισμοί της Πληροφόρησης και Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, ο ρόλος της πληροφόρησης στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας είναι σημαντικός, δεν αποτελεί όμως την εγγύηση της ασφάλειας των πολιτών ενός κράτους από την απειλή της τρομοκρατίας. Ο ρόλος της είναι εργαλειακός, συμβάλει στον περιορισμό της αβεβαιότητας της ηγεσίας, παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για τη στήριξη της λήψης αποφάσεων και εντοπίζει και αξιολογεί τον κίνδυνο διαφόρων τρομοκρατικών απειλών. Όπως προαναφέρθηκε, η πληροφόρηση είναι μια πρώτη γραμμή άμυνας και συνάμα βάση για την ανάληψη ενεργειών για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.
Επιπλέον, η πληροφόρηση αποτελεί προϊόν ανθρώπινης σκέψης και προσπάθειας και συνεπώς υπόκειται στα λάθη και τους περιορισμούς της (π.χ. ο εθνοκεντρισμός, ύπαρξη στερεοτύπων και προκαταλήψεων, ομαδοποιημένη σκέψη). Επίσης, στο πλέγμα της αντιτρομοκρατίας οι υπηρεσίες πληροφοριών συνεργάζονται μεταξύ τους και με άλλες κρατικές υπηρεσίες, σχέσεις οι οποίες μπορεί να είναι ανταγωνιστικές, δημιουργώντας εμπόδια στην ομαλή συλλογή και ανάλυση πληροφοριών. Το ζήτημα περιπλέκεται στην περίπτωση της συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών διαφορετικών κρατών όπου είναι ακόμη πιο έντονος ο ανταγωνισμός λόγω διαφορετικών εθνικών συμφερόντων.
Παράλληλα, στα δημοκρατικά καθεστώτα η πληροφόρηση πρέπει να εξισορροπεί μεταξύ της διατήρησης των δημοκρατικών αξιών και της επιδίωξης ασφάλειας, ανάγκη η οποία θέτει περιορισμούς στην δράση των υπηρεσιών πληροφοριών.
Συμπερασματικά, ο ρόλος της πληροφόρησης για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας δε θα πρέπει να παραγνωρίζεται. Από την άλλη πλευρά, τόσο οι λήπτες αποφάσεων όσο και οι κοινωνίες θα πρέπει να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με την επίδοση των υπηρεσιών πληροφοριών, να αναγνωρίσουν δηλαδή τόσο τις δυνατότητές τους όσο και τους περιορισμούς στην δράση τους.
* Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε μέσα στα πλαίσια της 3μηνης πρακτικής άσκησης της Σάρα Γιάντας στο ΚΕΔΙΣΑ (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2016)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Baylis, J., Smith, S., Owens, P., Acharya, A., Armstrong , D., Barnett, M., . . . Jones, R. (2013). Η παγκοσμιοποίηση της διεθνούς πολιτικής Μια εισαγωγή στις διεθνείς σχέσεις. Αθήνα: Επίκεντρο.
Boot, M. (2011). Covert Action Makes a Comeback. The Wall Street Journal. Ανάκτηση από: http://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703909904576051991245498326
Breakspear , A. (2013). A New Definition of Intelligence. Intelligence and National Security, σσ. 678 – 693. Ανάκτηση από: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/02684527.2012.699285?needAccess=true
Byman, D. (2014). The Intelligence War on Terrorism. Intelligence and National Security, σσ. 837-863. Ανάκτηση από: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/02684527.2013.851876?needAccess=true
Countering terrorism. (2016, Νοέμβριος 30). Ανάκτηση από NATO: http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_77646.htm
Cunningham, W., Friedman, A., Hauss, C., Hersey, M., Moore, R., Sandole, D., & Sheehan, S. (2003). Terrorism: Concepts, Causes and Conflict Resolution. Virginia: Defense Threat Reduction Agency. Ανάκτηση από http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/dtra/terrorism_concepts.pdf
Dearlove, R., & Quiggin, T. (2016, Οκτώβριος 29). Contemporary Terrorism and Intelligence. Ανάκτηση από RSiS Publications: https://www.rsis.edu.sg/rsis-publication/cens/833-contemporary-terrorism-and-int/#.WBSAyNV97IV
Forest, J. J. (2016, Νοεμβρίου 30). An Introduction to the Study of Counterterrorism. Στο J. Forest, Essentials of Counterterrorism (σσ. 1 – 26). Σάντα Μπάρμπαρα, Καλιφόρνια: Praeger Security International. Ανάκτηση από https://www.researchgate.net/publication/302469633_Essentials_of_Counterterrorism
Gentry, J. (2016, Νοέμβριος 30). Intelligence Failure Reframed. Political Science Quarterly, σ. 263. Ανάκτηση από: https://www.jstor.org/stable/20203011?seq=1#page_scan_tab_contents
Harber, J. (2009). Unconventional Spies: The Counterintelligence Threat from Non-State Actors. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, σσ. 221 – 236. Ανάκτηση από: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/08850600802698200
Hoffman, B. (2006). Inside Terrorism. Νέα Υόρκη: Columbia University Press.
Hoffman, B. (2008, Ιανουάριος 2). Intelligence and Terrorism: Emerging Threats and New Security Challenges in the Post-Cold War Era. Intelligence and Security, σσ. 207 – 223. Ανάκτηση από: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/02684529608432353?needAccess=true&instName=University+of+Piraeus
Hughbank, R., & Githens, D. (2010, Μάρτιος). Intelligence and Its Role in Protecting Against Terrorism. Journal of Strategic Security, σσ. 31-38. Ανάκτηση από: http://scholarcommons.usf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1020&context=jss
Islamic State supporters expose their locations in Europe. (2016). Middle East Eye. Ανάκτηση από: http://www.middleeasteye.net/news/islamic-state-supporters-expose-their-locations-europe-135353253
Kerstetter, W. (1979). Terrorism and intelligence. Terrorism, σσ. 109 -115. Ανάκτηση από: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/10576107908435447?needAccess=true
Kimery, A. (2016, Απρίλιος 26). IMINT Processing Problems Impact War On Terror. Homeland Security Today . Ανάκτηση από: http://www.hstoday.us/columns/the-kimery-report/blog/imint-processing-problems-impact-war-on-terror/4961ddab3a70e6883667bafe91fc0c0d.html
Kolodkin, B. (n.d.). What Is Counterterrorism? About News. Ανάκτηση από: http://usforeignpolicy.about.com/od/defense/a/what-is-counterterrorism.htm
Kupperman, R., & Smith, H. (1978, Ιανουάριος). Waiting for Terror. The Washington Review of Strategic and International Studies;, σ. 50.
Masters, J. (2016, Νοέμβριος 30). Targeted Killings. Ανάκτηση από Council on Foreign Relations: http://www.cfr.org/counterterrorism/targeted-killings/p9627
McCraw, S. (2016, Νοέμβριος 30). Testimony. Ανάκτηση από FBI : https://archives.fbi.gov/archives/news/testimony/intelligence-and-counterterrorism
Riley, K., Treverton, G., Wilson, J., & Davis, L. (2016, Νοέμβριος 30). State and Local Intelligence in the War on Terrorism. Ανάκτηση από RAND Corporation: http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2005/RAND_MG394.pdf
Snider, L. (2016, Νοέμβριος 30). OVERSIGHT OF COVERT ACTION. Στο L. Snider, THE AGENCY AND THE HILL:CIA’s Relationship with Congress,1946-2004 (σσ. 259 – 311). Λάνγκλεϊ, Βιρτζίνια: Imaging & Publishing Support, CIA. Ανάκτηση από https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/books-and-monographs/agency-and-the-hill/12-The%20Agency%20and%20the%20Hill_Part2-Chapter9.pdf
Stempel, J. (2007). Covert Action and Diplomacy. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, σσ. 122 – 135. Ανάκτηση από: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/08850600600829924?needAccess=true
Sulick, M. (2016, Νοέμβριος 30). Counterintelligence in the War Against Terrorism. Ανάκτηση από National Security Archive: http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB431/docs/intell_ebb_016.PDF
Support to the War on Terrorism and Homeland Security. (2016, Νοέμβριος 30). Ανάκτηση από CIA: https://www.cia.gov/library/reports/archived-reports-1/Ann_Rpt_2002/swtandhs.html
Svendsen, A. (2010). Introduction Unpacking UK–US intelligence. Στο A. Svendsen, Intelligence Cooperation and the War on Terror Anglo-American security relations (σ. 3). Λονδίνο: Routledge Taylor & Francis Group. Ανάκτηση από: https://cryptome.org/2013/01/aaron-swartz/US-UK-Spy-Coop-Post-911.pdf
Teich, S. (2016, Οκτώβριος 29). Trends and Developments in Lone Wolf Terrorism in the Western World An Analysis of Terrorist Attacks and Attempted Attacks by Islamic Extremists. Ανάκτηση από CT CI Training Partners : http://www.ctcitraining.org/docs/LoneWolf_SarahTeich2013.pdf
[1] (Hoffman, Inside Terrorism, 2006)
[2] (Cunningham, et al., 2003)
[3] (Hoffman, Inside Terrorism, 2006)
[4] (Kolodkin)
[5] (Baylis, et al., 2013)
[6] (Teich, 2016)
[7] (Hoffman, 2008)
[8] (Teich, 2016)
[9] (Baylis, et al., 2013)
[10] (Dearlove & Quiggin, 2016)
[11] (Dearlove & Quiggin, 2016)
[12] (Hoffman, 2008)
[13] (Hoffman, 2008)
[14] (Baylis, et al., 2013)
[15] (Breakspear , 2013)
[16] (Byman, 2014)
[17] (Kerstetter, 1979)
[18] (Kimery, 2016)
[19] (Kimery, 2016)
[20] (Forest, 2016)
[21] (Byman, 2014)
[22] (Byman, 2014)
[23] (Hughbank & Githens, 2010)
[24] (Byman, 2014)
[25] (Kupperman & Smith, 1978)
[26] (Stempel, 2007)
[27] (Stempel, 2007)
[28] (Snider, 2016)
[29] ( Masters, 2016)
[30] (Boot, 2011)
[31] (Harber, 2009)
[32] (Sulick, 2016)
[33] (Sulick, 2016)
[34] (Harber, 2009)
[35] (Islamic State supporters expose their locations in Europe, 2016)
[36] (Riley, Treverton, Wilson, & Davis, 2016)
[37] (McCraw, 2016)
[38] (Gentry, 2016)
[39] (Support to the War on Terrorism and Homeland Security, 2016)
[40] (Countering terrorism, 2016)
[41] (Svendsen, 2010)
[42] (Forest, 2016)