Ελληνικά
Γράφει η Αναστασία Τσιμπίδη, Εξωτερική Συνεργάτης ΚΕΔΙΣΑ
Το 2015 η παγκόσμια κοινότητα είχε στρέψει το βλέμμα της στο Παρίσι. Η συγκεκριμένη χρονιά ήταν έτος ορόσημο σε μια νέα εποχή όπου η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις. Πέρα από την ανεξέλεγκτη εξάπλωση της τρομοκρατίας, την συνεχώς κλιμακούμενη βιαιότητα της, την δυσκολία, όπως φαίνεται, των κρατών να δώσουν ένα τέλος σε αυτό και τις διακρατικές σχέσεις ανά τον κόσμο να δοκιμάζονται συνεχώς μέσα από πολέμους και συγκρούσεις, ο πλανήτης, από περιβαλλοντικής άποψης, βάλλεται και αυτός με τη σειρά του και καλείται να αντέξει και να μείνει ανεπηρέαστος, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό, από τις ανθρώπινες ενέργειες και παρεμβάσεις.
Τις διαπιστώσεις αυτές έρχεται να συμπληρώσει ένα γεγονός, όπου για πολλούς, κλονίζει κάθε προσπάθεια που είχε αρχίσει να γίνεται τα τελευταία χρόνια με σκοπό την προστασία και διάσωση του πλανήτη μας. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, τον Ιούνιο του 2017, αποφασίζει να αποσύρει την Αμερική από την Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα.
Προκειμένου όμως να γίνει κατανοητή η σοβαρότητα αυτής της κίνησης είναι σημαντικό να παρατεθούν κάποια από τα πιο σημαντικά στάδια και βήματα που έλαβαν χώρα με σκοπό να βοηθηθεί ο πλανήτης, όσο ακόμα είναι στο χέρι της ανθρωπότητας.
Έτσι λοιπόν, το 1970 στο πλαίσιο της Διάσκεψης της Στοκχόλμης για πρώτη φορά τίθεται στο επίπεδο της διεθνούς κοινότητας το ζήτημα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, αναγνωρίζεται ότι η ρύπανση δεν έχει σύνορα και παράλληλα συνδέεται ο παράγοντας της φτώχειας ως περιβαλλοντικός ρυπαντής. Με αυτές τις διαπιστώσεις γίνεται ακόμα πιο αντιληπτό το χάσμα μεταξύ του ανεπτυγμένου Βορρά και του αναπτυσσόμενου Νότου. Αποτέλεσμα της Διάσκεψης ήταν η Διακήρυξη της Στοκχόλμης· κείμενο με χαλαρή νομική δεσμευτικότητα. Ακολουθούν η Σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου (1975) και η γνωστή σε όλους Σύμβαση του Montego Bay για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982). Το 1987 συντάσσεται διεθνής έκθεση στην οποία για πρώτη φορά εμφανίζεται ο όρος sustainable development (βιώσιμη/αειφόρος ανάπτυξη). Φτάνοντας στη δεκαετία του 1990, μία άκρως σημαντική Διάσκεψη λαμβάνει χώρα στο Ρίο της Βραζιλίας το έτος 1992, όπου και τίθεται επίσημα πλέον στην ατζέντα ο όρος της αειφόρου ανάπτυξης. Από τη συγκεκριμένη Διάσκεψη προέκυψαν αξιοσημείωτα αποτελέσματα, μεταξύ των οποίων και η Agenda 21, όπου παρά τον μη δεσμευτικό της χαρακτήρα, θέτει αυστηρό πλαίσιο εντός του οποίου πρέπει να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη σε τέσσερα επίπεδα: διεθνές, περιφερειακό, εθνικό και τοπικό. Το 1997 υπογράφεται το Kyoto Protocol με το όποιο δεσμεύονται τα κράτη, που το έχουν επικυρώσει, σε μείωση της τάξης του 5% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Ένα χρόνο μετά, το 1998 υιοθετείται σε περιφερειακό επίπεδο η Σύμβαση του Άαρχους όπου τονίζεται ο πολύ σημαντικός ρόλος του πολίτη.
Δεκαετία 2000 και Διάσκεψη Γιοχάνεσμπουργκ. Στηρίζεται κι εκείνη στη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά κυρίως στο κατά πόσο η διεθνής κοινότητα προχώρησε με δεσμεύσεις. Το 2012, το Ρίο+20 παρήγαγε ένα κείμενο («The future we want») χαλαρής νομικής δεσμευτικότητας θέτοντας μία σειρά από ζητήματα και δράσεις, καθώς παράλληλα έθιγε την επιδείνωση του περιβάλλοντος λόγω της οικονομικής κρίσης. Τρία χρόνια μετά, η Συμφωνία των Παρισίων «έρχεται για να μείνει». Βασικός της στόχος είναι η σταθεροποίηση της αύξησης την θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω των 2°C και η εντατικοποίηση των προσπαθειών για 1,5°C.
Το 2015 λοιπόν 195 κράτη καταφέρνουν να παραμερίσουν στενά κρατικά συμφέροντα και τελικά να συμφωνήσουν σε μία κοινή γραμμή, σε μία κοινή δράση προς όφελος όλων.
Το 2017, όπως προαναφέρθηκε, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αποφασίζει να αποσυρθεί από τη Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα πιστεύοντας ότι τηρεί με αυτόν τον τρόπο τις προεκλογικές του δηλώσεις περί προάσπισης των συμφερόντων των εργαζομένων της Αμερικής. Με βάση αυτή τη συμφωνία, οι ΗΠΑ θα όφειλαν να μειώσουν τις εκπομπές τους κατά 26 με 28 ποσοστιαίες μονάδες στο χρονικό διάστημα 2005-2025. Ο ίδιος πιστεύει ότι είναι μία συμφωνία οικονομικά επιζήμια για την Αμερική και τους πολίτες της. Σύμφωνα με τον Trump: «Η συμμόρφωση με τους όρους της συμφωνίας των Παρισίων θα μπορούσε να κοστίσει στην Αμερική 2,7 εκατομμύρια χαμένες θέσεις εργασίας έως και το 2025. Η Συμφωνία δεν εξαλείφει τις θέσεις εργασίας στον τομέα του άνθρακα – μεταφέρει απλώς τις θέσεις αυτές εκτός της Αμερικής».
Αποσύροντας τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία ο Πρόεδρος Trump τονίζει ότι θα σταματήσει και η χρηματοδότηση στο Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα.
Ο Donald Trump γνωστοποίησε ότι είναι ανοιχτός στο να συζητήσει προκειμένου είτε να γίνουν τροποποιήσεις πάνω στην Συμφωνία είτε να την αλλάξει εντελώς προς όφελος πάντα των ΗΠΑ. Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν περιθώρια επαναδιαπραγμάτευσης και το υπογραμμίζουν μάλιστα μέσα από κοινή τους ανακοίνωση αμέσως μετά την απόφαση των ΗΠΑ για απόσυρση από τη Συμφωνία. Στην ίδια ανακοίνωση ανέφεραν ότι θα εντείνουν την στήριξη τους στις αναπτυσσόμενες χώρες με σκοπό να τις βοηθήσουν ως προς αυτά που έχουν δεσμευτεί να πετύχουν μέσα από τη Συμφωνία.
Μετά την απόφαση αυτή του Trump εκφράστηκαν πολλές ανησυχίες πως αρκετές χώρες θα την «διαβάσουν» εκ νέου και θα την αντιμετωπίσουν ως μια Συμφωνία χαμηλής δεσμευτικότητας και στη συνέχεια θα επηρεαστούν άμεσα μειώνοντας έτσι την δεσμευτικότητα τους απέναντι στις υποχρεώσεις τους. Η έσχατη άποψη που έχει προβληματίσει έντονα είναι ότι από τη στιγμή που μία υπερδύναμη αποσύρθηκε, τότε μπορούν να το κάνουν και άλλες χώρες. Η Συμφωνία βασίζεται στην αφοσίωση και καλή πίστη των συμμετεχόντων κρατών και ιδιαίτερα των μεγάλων βιομηχανικών κρατών, όπου σύμφωνα με επιστήμονες ευθύνονται κατά πολύ για το λιώσιμο των πάγων, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την ξηρασία. Αν περάσει η αντίληψη ότι δεν είναι δεσμευτικό να συμμορφώνονται όλα τα κράτη-μέρη με την Συμφωνία τότε αυτό θα ήταν καταστροφικό για όλη την ανθρωπότητα βλέποντας πολύ σύντομα τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις στον πλανήτη μας και το κλίμα.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, πώς η απόφαση μιας υπερδύναμης, όπως είναι η Αμερική, εγείρει αυτόματα πολλά ερωτήματα, προβληματισμούς και φόβους για το μέλλον του πλανήτη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν εναντιωθεί στην απόφαση περί απόσυρσης των ΗΠΑ από την Συμφωνία των Παρισίων. Ακόμα και πολιτείες της Αμερικής εκφράζουν την δυσαρέσκεια τους για αυτό. Κανείς δεν ξέρει πως θα οδηγηθούν τα πράγματα και πώς θα επηρεασθούν τα λοιπά κράτη-μέρη. Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι είναι χρέος και καθήκον των συμβαλλόμενων μερών να τηρούν τις συμφωνίες τις οποίες επικυρώνουν, γιατί μόνο υπό αυτόν τον όρο θα λειτουργήσει σωστά το διεθνές άναρχο σύστημα.
Β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α – Ι σ τ ό τ ο π ο ι
- Τσάλτας, Γ. (2010). Αναπτυξιακό Φαινόμενο και Τρίτος Κόσμος – Πολιτικές και Διεθνές Δίκαιο της Ανάπτυξης. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Σαμιώτης, Γ. & Τσάλτας, Γ. (1990). Διεθνής Προστασία του Περιβάλλοντος , Τόμος Ι Διεθνείς Πολιτικές και Δίκαιο του Περιβάλλοντος. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.