Ελληνικά
Γράφει η Βενετία Λιάκου, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί μια μοναδική οικονομική και πολιτική ένωση κρατών, που όλες μαζί καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Η ΕΕ ιδρύθηκε ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με πρωταρχικό στόχο την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας, καθώς οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ χωρών δημιουργούν οικονομική αλληλεξάρτηση, γεγονός που ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο συγκρούσεων. Οι δράσεις της όμως δεν αφορούν αποκλειστικά τον οικονομικό τομέα, αλλά επεκτείνονται και σε επίπεδο κοινωνικής, πολιτιστικής, μεταναστευτικής πολιτικής, ιδιαίτερα μετά την εξέλιξη της ΕΟΚ σε ΕΕ με την Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992.
Θεωρητικά και σε μια ιδανική σφαίρα μια δίκαια διαρθρωμένη μεταναστευτική πολιτική βρίσκεται σε κεντρική θέση στην ατζέντα της Ένωσης.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την αρχή της Συνθήκης της Λισαβόνας (ΣΛΕΕ),οι πολιτικές μετανάστευσης της Ένωσης πρέπει να χαρακτηρίζονται απ’τις αρχές της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών (εκτός των λοιπών υποχρεώσεων) και σε οικονομικό επίπεδο (άρθρο 80 ΣΛΕΕ ).
Τι εφαρμόστηκε όμως την τελευταία δεκαετία;
Η θεωρία από την πράξη απέχει σημαντικά, και είναι πολύ σημαντικό να παρατηρήσουμε ποιες πολιτικές αποφάσεις είναι αυτές που εφαρμόστηκαν. Έχοντας επίγνωση της ανυπέρβλητης δυσκολίας θέσπισης μιας αποτελεσματικής μεταναστευτικής πολιτική , η Ένωση την διέκρινε σε νόμιμη και παράτυπη.
Σχετικά με την νόμιμη μετακίνηση και την αρμονική κοινωνική ένταξη των μεταναστών προβλέπει η οδηγία 2003/86/ΕΚ σχετικά με την οικογενειακή επανένωση . Δηλαδή , ένας μετανάστης μπορεί να νομιμοποιηθεί στην χώρα , όπου προϋπήρξαν νομίμως συγγενικά του μέλη. Με την χρήση της συγκεκριμένης οδηγίας έχει καταγραφεί ότι υπέβαλαν αίτηση νομιμοποίησης τα τελευταία δέκα χρόνια 480.000 μετανάστες ποικίλων εθνικοτήτων. Ο αριθμός είναι τόσο μεγάλος που κατέστη αδύνατο στις κυβερνήσεις των κρατών μελών να ελέγχουν εάν πληρούν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις. Έχει άλλωστε αποδειχθεί ότι ανάμεσα στο πλήθος των μεταναστών που μετακινήθηκαν εντοπίστηκαν ακόμη και Ισλαμιστές τρομοκράτες.(1)
Λόγω αυτών των γεγονότων η συγκεκριμένη οδηγία εξελίχθηκε μετά την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2008 και ανακοινώθηκε με το αντίστοιχο πλάνο δράσης των κρατών μελών τον Απρίλιο του 2014.
Ωστόσο , οι δυνάμεις της Ένωσης αν και διόλου ανεπαρκείς θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει πως δεν στέκονται ικανές να ελέγξουν την τεράστια μετανατευστική ροή ,αλλά και τον πραγματικό σκοπό μετακίνησης τους. Πρωταγωνιστικό ρόλο στις μεταναστευτικές ροές εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαδραματίζουν το ευρωπαϊκό φόρουμ για τη μετανάστευση (regioeuropa.net) , σχετικά με την ένταξη και το δίκτυο εθνικών σημείων επαφής και ενσωμάτωσης . Το πεδίο δράσης τους διευρύνθηκε ακόμη περισσότερο τον Ιούλιο του 2011 , όταν η Κομισιόν ενέκρινε την ένταξη Υπηκόων Τρίτων Χωρών . Πιο πρόσφατα , τον Ιούνιο του 2016 η παραπάνω έγκριση ολοκληρώθηκε με την έκθεση ενός προγράμματος πολιτικών πρακτικών και καινοτομιών , με στόχο την οικονομική ενίσχυση των κρατών μελών. Συγκεκριμένα , τα χρήματα αυτά εδώθησαν με στόχο την οικονομική στήριξη περίπου 20 εκατομμυρίων υπηκόων τρίτων χωρών που κατοικούν νομίμως στην ευρωπαϊκή ήπειρο. (2)
Αναφορικά με την εξάλειψη της παράτυπης μετανάστευσης, αλλά και την ενδυνάμωση της εσωτερικής ασφάλειας η ΕΕ κατοχύρωσε δύο καταλυτικές νομοθετικές πράξεις .
Η πρώτη ονομάστηκε : ‘ δέσμη για την υποβοήθηση’ και περιλαμβάνει την οδηγία 2002/90/ΕΚ του Συμβουλίου , που ομογενοποιεί ως εγκληματική ενέργεια την επικουρία στην παράνομη είσοδο, την διέλευση και την διακίνηση παράτυπων μεταναστών. Επιπροσθέτως , με απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου το 2002 ( 946/ΔΕΥ) κατοχυρώθηκε η ποινική δίωξη για τις προαναφερθείσες ενέργειες. Τον Μάιο του 2015 επιπλέον η Κομισιόν έδωσε την συγκατάθεσή της για ένα πιο ολοκληρωμένο και μακροσκελές πλάνο δράσης της ΕΕ , με σκοπό την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και διακίνησης ναρκωτικών ουσιών.
Η δεύτερη γνωστή ως ‘οδηγία επιστροφής’ (2008/115/ΕΚ) δρομολογεί τις ενέργειες για την ασφαλή επιστροφή παράτυπων υπηκόων τρίτων χωρών με πιο πρόσφατες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Μαρτίου του 2014 και του Σεπτεμβρίου του 2015.
Δεν θα μπορούσε να μην γίνει ιδιαίτερη μνεία σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων και των αιτούντων ασύλου . Συγκεκριμένα , το 2001 κατοχυρώθηκε η οδηγία 2001/55/ΕΚ σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων και μέτρα για την δίκαιη κατανομή των βαρών μεταξύ των κρατών-μελών , όσον αφορά την υποδοχή και την αντιμέτωπιση των συνεπειών της υποδοχής αυτών των ατόμων. (3)
Η κατοχύρωση αυτής της οδηγίας στοχεύει στην εξισορρόπηση των εθνικών δράσεων για την παροχή προσωρινής προστασίας στους εκτοπισθέντες με άξονα την αδυναμία προστασίας τους από το σύστημα ασύλου . Πρόσφατα μάλιστα δόθηκε αξιοπρόσεχτη ώθηση στην πολιτική ασύλου με τη θέσπιση σειράς κοινοτικών πράξεων . Σκοπός του καινούργιου κανονιστικού πλαισίου είναι η εξασφάλιση των δικαιωμάτων των αιτούντων , αλλά και η καταπολέμηση του διαρκώς αυξανόμενου φαινομένου Asylum Shopping, δηλαδή της επιλογής από τους αιτούντες (με δόλιο τρόπο) χωρών με ελαστικότερες νομοθετικές πράξεις υποδοχής.Το καινούργιο κανονιστικό πλαίσιο αναμένεται να αποτελέσει εμπόδιο σε αυθαίρετες ενέργειες αυστηροποίησης των κριτηρίων χορήγησης ασύλου , τις οποίες αναγκάζονται να υιοθετήσουν τα κράτη μέλη , που δέχονται τις εντονότερες πιέσεις από τους αιτούντες . Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός , ότι δύο από τις κοινοτικές πράξεις υιοθετήθηκαν επί ελληνικής Προεδρίας , το Ά εξάμηνο του 2003 , και δύο ακόμη επί Ιρλανδικής , το Ά εξάμηνο του 2004 . (4)
Εν κατακλείδι , αν και η ΕΕ παρουσιάζει μια αισθητή συνέπεια σχετικά με την μεταναστευτική πολιτική και δη τα τελευταία χρόνια , η αντιμετώπιση από τα κράτη μέλη έχει κατά γενική ομολογία κατασταλτικό και αποτρεπτικό χαρακτήρα. Την ήδη δύσκολη και περίπλοκη κατάσταση δυσχεραίνει και το καθεστώς των προσφύγων , που κατά χιλιάδες μετακινούνται προς τα σύνορα των ευρωπαϊκών χωρών . Οι αδυναμίες συγκροτημένης δράσης εντοπίζονται κυρίως στην απουσία αρμονικής συνεργασίας , σε οικονομικούς παράγοντες (παγκόσμια οικονομική κρίση) και κοινωνικές εκφάνσεις (απόκτηση υπηκοότητας , ομαλή ένταξη). Η ΕΕ σαφώς επιδιώκει την βελτίωση του ελέγχου διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, με εντατική έρευνα σχετικά με τα αίτια του φαινομένου και ενημερωτικές εκστρατείες για την προώθηση νέων εταιρικών σχέσεων για την ανάπτυξη υφιστάμενων δικτύων. Δεν καθίσταται όμως δυνατό , να φτάσουμε σύντομα στα επιθυμητά αποτελέσματα , αν τα κράτη μέλη συνεχίζουν να λειτουργούν ως αυτόβουλα πιόνια σε μια γεωπολιτική παρτίδα σκάκι όπου βασιλιάς και στρατιώτης στο τέλος θα καταλήξουν στο ίδιο κουτί.
Πηγές
- Ιωακειμίδης Π. (2010) , Η Συνθήκη της Λισσαβώνας , Αθήνα , Θεμέλιο.
- Παπαγιάννης Δ. (2001) , Ο Χώρος Ελευθερίας, Ασφάλειας,Δικαιοσύνης, Αθήνα-Κομοτηνή , Σάκκουλα
- eu/European-union /statistics _el
- Περράκης Στ. (2006) , Ο Χώρος Ελευθερίας, Ασφάλειας , Δικαιοσύνης στην ΕΕ , Αθήνα , 2η Εκδοση Σιδέρη